Του Σταύρου Γουλούλη, Δρ. Βυζαντινής Τέχνης
Ένα νέο ιστολόγιο λειτουργεί εδώ και λίγο καιρό, η «Μετεωρίτικη Βιβλιοθήκη» [http://meteoralibrary.gr]. Μπορεί κανείς να διαβάσει, δωρεάν μάλιστα, κάπου διακόσια άρθρα και βιβλία, ελληνικά και ξενόγλωσσα, σχετικά με τα Μετέωρα, ένα υλικό που όσο περνά ο καιρός θα αυξάνεται.
Όταν μιλούμε για Μετέωρα, αναφερόμαστε πρώτιστα στη μεσαιωνική μοναστική πολιτεία που κτίσθηκε πάνω στους βράχους. Αυτό το μοναδικό στον κόσμο τοπίο-υπερθέαμα. Όπου ο άνθρωπος δεν είχε παρά να το μιμηθεί για να το δαμάσει. Έτσι απλά κτίσθηκαν επάνω στα βράχια τόσα μοναστήρια, μεγάλα και μικρά. Γι’ αυτό στη θέση των γυπών και κοράκων που βρήκε (π. 1335) ο πρώτος τολμηρός, ο όσιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης, εξ Αγίου Όρους προερχόμενος, σύντομα τον μιμήθηκαν οι καλόγεροι να κρέμονται από τους βράχους, να ίπταται, να μετεωρίζεται ο νους των, η προσωπικότητα, όχι η φαντασία. Δεν ήταν μόνον η ασφάλεια σε ταραγμένους καιρούς, τα μοναστήρια υπήρχαν παντού. Ήταν η ανάγκη να ζει ο αφιερωμένος επί ξυρού ακμής, μεταξύ αναγκών σώματος και πνεύματος.
Ο μοναχισμός έτσι ξεκίνησε στην Αίγυπτο. Οι μοναχοί πήγαιναν στην έρημο να πολεμήσουν τον κακό που η Ησυχία τον αγριεύει. Ο όσιος Αθανάσιος ανήκε στον στενό πυρήνα των Ησυχαστών, που είχαν αρχηγό τον Γρηγόριο Σιναΐτη, τον οποίο είχε γνωρίσει στην Κων/πολη (Ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το καταπληκτικό βιβλίο της Αγγελικής Δεληκάρη, «Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης. Η δράση και η συμβολή του στη διάδοση του Ησυχασμού στα Bαλκάνια. Η σλαβική μετάφραση του βίου του κατά το αρχαιότερο χειρόγραφο», University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2004).
Στο εξής δεν θα κουράζεται πια ο ερευνητής, ο απλός φιλίστορας να μάθει κάτι περισσότερο για τη φύση και την Ιστορία του τόπου, ανατρέχοντας εδώ κι εκεί, σε βιβλιοθήκες, σε ιστολόγια, σε προθήκες βιβλιοπωλείων. Το μοναδικό για τα Μετέωρα είναι ότι το υπάρχον άφθονο αρχειακό υλικό δείχνει πώς γεννήθηκε μία μοναστική συλλογικότητα (1335 κ.ε.) που έφτασε να έχει Πρωτάτο τη Μονή Δουπιάνης (1362), με πρωτοβουλία του Αγίου Μητροπολίτη Λαρίσης Αντωνίου (1333-1363+).
Δημιουργοί της ιστοσελίδας είναι μοναχοί που σήμερα ανήκουν στη Σιμωνόπετρα του Αγίου Όρους, αλλά η αδελφότητά τους, ο πρώτος πυρήνας της, ασκούσε τη νήψη στο Μεγάλο Μετέωρο πάνω από μία δεκαετία (1961-1973). Οι ίδιοι μοναχοί έχουν δημιουργήσει επίσης κάτι ανάλογο για το Άγιον Όρος, την «Αγιορειτική Βιβλιοθήκη».
Την προσπάθεια περιγράφει ένας από τους μοναχούς: «Από πολλές δεκαετίες αθροίζουμε υλικό για τις δύο μοναστικές πολιτείες. Είμαστε πιστοί στο “Μνήμη του λαού μου, σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω” (Βλ. Οδυσσέας Ελύτης, «Άξιον Εστί», Ε΄. Τα Πάθη). Μας βοηθάει επίσης το ότι έχουμε μία εξαιρετική βιβλιοθήκη στη μονή (Σιμωνόπετρα), το ότι έχουμε γνωριμίες με ανθρώπους της επιστήμης σε όλο τον κόσμο και το ότι οι πατέρες είναι πολύγλωσσοι και εξαιρετικά εργατικοί. Ο μοναχός Νήφων είναι ένας από αυτούς».
Την ιστοσελίδα χαίρεται ο πλοηγός με την πρώτη ματιά για τον ελαφρύ (light) τόνο της, τα απαλά χρώματα και τη σαφήνεια, σε αντίθεση με άλλα συναφή ιστολόγια, όπου για φτηνό εντυπωσιασμό γίνονται συνήθως υπερβολές χρωμάτων και σχεδίων. Ας αφήσουμε το περιεχόμενο…
Νομίζω ότι είναι πρωτοποριακό έργο για τη Θεσσαλία, ίσως και για την Ελλάδα. Εφόσον αναδεικνύεται ένα δημόσιο αγαθό μεν, αλλά προερχόμενο από ιδιωτική πρωτοβουλία, εθελοντική προσφορά, δεν υπάρχει πρόθεση κέρδους. Μόνο αγάπη για πνευματική ωφέλεια. Ήδη χιλιάδες επισκέπτες περνούν το κατώφλι της ιστοσελίδας. Είναι κάτι πραγματικά εκπληκτικό!
Γνωρίζω από πολλά χρόνια τον έναν από τους δημιουργούς των δύο ψηφιακών βιβλιοθηκών, τον Καλαμπακιώτη ιερομόναχο Ιουστίνο, και γιατί είναι ντε φάκτο συνάδελφος στη βυζαντινή παράδοση, τέχνη και πολιτισμό και γιατί πάντα μας φιλοξενεί στη Σιμωνόπετρα των Θεσσαλών όλους με πολλή αγάπη. Θα μείνει όμως στην ιστορία των Μετεώρων γιατί ανέβηκε κάποτε (1972-1973) με άλλους μοναχούς, πραγματικούς παπα-λοκατζήδες, σε απροσπέλαστους μετεωρίτικους βράχους, όπου υπήρχαν ασκηταριά του 14ου αιώνα με τοιχογραφίες! Τώρα, μετά από δεκαετίες, καταθέτει όλο το περίσσευμα της αγάπης του για τα Μετέωρα, τη στοργική μάνα που τον γέννησε πνευματικά, για να μας κάνει κοινωνούς όλους, το ελληνικό, το παγκόσμιο κοινό, φιλομετεωρίτικο, φιλοαγιορείτικο -ο μοναχισμός των Μετεώρων προέρχεται από το Άγιον Όρος- της γνώσης που παρέχει μία βιβλιογραφία παραδομένη ήδη στην επιστήμη, όπως και όση θα φέρει ο μέλλων χρόνος. Η μοναστική κοινότητα, όλη η Εκκλησία, βλέπει κατάματα την Ιστορία, χωρίς φόβο, χωρίς κάποιο λανθάνον πάθος, φιλοδοξία εκ του κόσμου.
