«Έχουμε προεορτάσει», αδελφοί μου αγαπητοί, τη Γέννηση του Σωτήρος Χριστού. «Έχουμε τρέξει μαζί με τον Αστέρα και έχουμε προσκυνήσει μαζί με τους Μάγους. Έχουμε φωτισθεί μαζί με τους Ποιμένες και έχουμε δοξάσει μαζί με τους Αγγέλους … Τώρα όμως πρόκειται για άλλη πράξη του Χριστού και για άλλο μυστήριο. Δεν μπορώ να συγκρατήσω τη χαρά μου. Νοιώθω να γεμίζω από το Θεό. Λίγο ακόμη και θα αρχίσω να κηρύττω την ευχάριστη αγγελία όπως ο Ιωάννης, έστω κι αν δεν είμαι Πρόδρομος … Ο Χριστός φωτίζεται, ας φωτισθούμε μαζί του. Ο Χριστός βαπτίζεται, ας κατέβουμε μαζί του στον ποταμό δια να ανέβουμε και μαζί του … Ο Ιησούς βαπτίζεται από τον Ιωάννη για να αγιάσει ενδεχομένως και τον Βαπτιστή, όπως και για να θάψει μέσα στο ύδωρ όλον τον παλαιό Αδάμ»1.
Με αυτούς τους λόγους, αγαπητοί μου αδελφοί και φιλέορτοι, ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος προτρέπει το ευλογημένο ποίμνιό του να συμμετάσχει στα Άγια Φώτα και στο αγιώτατο Βάπτισμα του Σωτήρος Χριστού.
Θεοφάνεια σήμερα!
«Επεφάνη εν τω κόσμω ο τον κόσμον ποιήσας, ίνα φωτίση τους εν σκότει καθημένους»2.
«Ως άνθρωπος εν ποταμώ» έρχεται ο Χριστός αιτούμενος δουλικόν βάπτισμα «υπό των του Προδρόμου χειρών».
«Σήμερον των υδάτων αγιάζεται η φύσις και ρήγνηται ο Ιορδάνης».
«Φωνή Κυρίου επί των υδάτων βοά λέγουσα • δεύτε λάβετε πάντες πνεύμα σοφίας, πνεύμα συνέσεως, πνεύμα φόβου Θεού του επιφανέντος Χριστού»3.
Ελάτε, λοιπόν, αδελφοί μου, αυτήν τη φωτοφανή ημέρα της πίστεώς μας, να υψώσουμε το νου και την καρδιά μας πάνω από τα γήινα και επίπεδα και, με οδηγούς τους θεοφόρους Πατέρες της Εκκλησίας, να βιώσουμε στο χώρο της καθαρής μας καρδιάς το γεγονός της Επιφανείας του Σωτήρος Χριστού.
Ελάτε να διδαχθούμε από την πατερική σοφία, αντλώντας σωτήρια μηνύματα για τον εαυτό μας στον καιρό τον οποίο διανύουμε.
Και, πρώτον. Κατά το Βάπτισμα του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό έχουμε και το συγκλονιστικό γεγονός της φανερώσεως της Αγίας Τριάδος. Ο Υιός και Λόγος του Θεού βαπτίζεται, ο Πατήρ άνωθεν ομιλεί «ούτός εστιν ο υιός μου ο αγαπητός εν ω ευδόκησα»4, το Πνεύμα το Άγιον παρίσταται «ωσεί περιστερά». Γι’ αυτό και ψάλλουμε «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε, η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις»5.
Την ίδια αποκάλυψη του Τριαδικού Θεού έχουμε και στο γεγονός της Μεταμορφώσεως του Χριστού στο Όρος Θαβώρ6, με τη διαφορά ότι εκεί το Πνεύμα το Άγιον εμφανίζεται «εν είδει νεφέλης», όπως παρατηρεί σχετικά ο Άγιος Ανδρέας Επίσκοπος Κρήτης7.
Δεύτερον. Η αποκάλυψη αυτή του Τριαδικού Θεού είναι ένας από τους βασικούς σκοπούς της Θείας Ενανθρωπήσεως, αλλά και της Βαπτίσεως του Δεσπότου Χριστού στα ύδατα του Ιορδάνου. Δηλαδή, αν και ένας ο Θεός, μία η ουσία και μία η φύση, όμως είναι τρισυπόστατος : ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιον Πνεύμα. Και φανερώνεται η τρισυπόστατος θεότης και στη δημιουργία του κόσμου και στην αναδημιουργία του ανθρώπου, όπως θα εξηγήσει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς : «Όπως, δηλαδή, κατά την αρχή, … αφού πλάσθηκε η φύση μας στον Αδάμ, το ζωαρχικό Πνεύμα … συνεφανέρωσε και το τριαδικό των υποστάσεων της δημιουργού θεότητος επάνω στα άλλα κτίσματα … • έτσι και τώρα, που η φύση μας αναπλάσσεται δια του Χριστού, το Πνεύμα το Άγιον … φανέρωσε το μυστήριο της ύψιστης και παντουργού Τριάδος»8.
Γι’ αυτό και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, αναλύοντας έναν ύμνο της εορτής αυτής, θα γράψει χαρακτηριστικά : «Έπρεπε η Αγία Τριας, αυτή που κάποτε ήταν κρυμμένη και ακατάλυπτη, τώρα να φανερωθεί δυνατά και καθαρά σε όλη την κτίση … ο μεν Μονογενής Υιός κάτω βαπτίζεται, ο δε Πατήρ μαρτυρούσε την υιότητα αυτού βροντοφωνάζοντας με μεγάλη φωνή, … το δε Άγιον Πνεύμα φανερώθηκε σαν περιστέρι και παρευρισκόταν με τον Υιό ως ομοούσιον αυτού»9.
Τρίτον. Η φανέρωση αυτή της Αγίας Τριάδος κατά την ανάπλαση του ανθρώπου, όπως ψάλλει ο ιερός υμνογράφος της Εκκλησίας Άγιος Κοσμάς ο ποιητής («Αδάμ τον φθαρέντα αναπλάττει ρείθροις Ιορδάνου»10), μας παρουσιάζει και μία άλλη θεολογική αλήθεια. Δηλαδή : ότι μόνον ο άνθρωπος είναι ο επίγειος προσκυνητής της Αγίας Τριάδος και ο μόνος ο οποίος δημιουργήθηκε κατ εἰκόνα του Τριαδικού Θεού. Γράφει και πάλι ο κήρυκας του Ακτίστου Φωτός Άγιος Γρηγόριος : «Τα άλογα ζώα δεν έχουν νου και λόγο • οι άγγελοι δεν έχουν πνεύμα ζωοποιό αφού δεν έχουν σώμα που να ζωοποιείται από αυτό • ο δε άνθρωπος είναι ο μόνος που κατ εικόνα της τρισυπόστατης φύσεως έχει νου και λόγο και πνεύμα ζωοποιό»11.
Αυτή η γιορτή έχει, ακόμη, να μας φανερώσει κάτι πολύ σπουδαίο. Ο,τι έγινε στο Δεσπότη Χριστό, γίνεται και στο δικό μας βάπτισμα, που δυστυχώς στις ημέρες μας έχει χάσει τον ιερό του χαρακτήρα και έχει μετατραπεί σε μία απλή κοινωνική τελετή.
Και στο δικό μας βάπτισμα έχουμε την παρουσία του Τριαδικού Θεού. Ακούγεται και πάλι η φωνή του Ουρανίου Πατρός. Έχουμε την παρουσία του Υιού και την επιδημία (την έλευση) του Παναγίου Πνεύματος. Γι’ αυτό ο κατηχητής των Ιεροσολύμων Άγιος Κύριλλος θα υπενθυμίσει στους φωτιζομένους : «Αν κι εσύ έχεις αληθινή ευλάβεια, θα κατέβει και σε σένα το Άγιο Πνεύμα και θα ακουσθεί και για σένα η φωνή του Θεού Πατέρα από τον ουρανό. Όχι αυτός είναι ο υιός μου , αλλά αυτός τώρα έγινε υιός μου . Για Εκείνον είπε είναι υιός μου … επειδή αιωνίως και αϊδίως υπάρχει Υιός και Λόγος του Θεού … Για σένα θα πει τώρα έγινε υιός μου , επειδή δεν είσαι από τη φύση σου υιός αλλά παίρνεις την υιοθεσία. Εκείνος είναι προαιώνιος. Εσύ όμως εξαιτίας της πνευματικής προκοπής δέχεσαι τη χάρη της υιοθεσίας με το βάπτισμα»12.
Να, λοιπόν, τι μας φανερώνει αυτή η γιορτή, που με τόση μεγαλοπρέπεια γιορτάζεται στην ορθόδοξη πατρίδα μας. Μας αποκαλύπτει τη μεγαλύτερη αλήθεια της ζωής μας : είμαστε παιδιά του Θεού! Είμαστε τέκνα υιοθεσίας. Έχουμε υιοθετηθεί δια του Μυστηρίου του Βαπτίσματος από τον Άγιο Τριαδικό Θεό κι έχουμε πολιτογραφηθεί στη Βασιλεία των Ουρανών. Είμαστε αδελφοί του Χριστού και «συγκληρονόμοι Χριστού»13. Έχουμε στόχο. Έχουμε όραμα. Και αυτό είναι η αιώνια ζωή.
«Επεφάνη ο Σωτήρ, η χάρις, η αλήθεια, εν ρείθροις του Ιορδάνου»14.
«Επεφάνη η χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν ανθρώποις»15.
Και «επειδή η ουσία της εορτής είναι να ενθυμούμεθα το Θεό, ας σκεφτούμε το Θεό»16. Ας έχουμε το Θεό οδηγό στη ζωή μας. Ας ζητούμε το φως του προσώπου Του και συγχρόνως την υγεία της ψυχής και του σώματος. Ας γνωρίζουμε και ας το διακηρύττουμε ότι ΤΟ ΠΑΝ ΣΤΗ ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΘΕΟΣ και ακόμη πως ΤΙΠΟΤΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ.
«Ας καθαρισθούμε και ας φροντίζουμε να καθαριζόμαστε, επειδή με τίποτε άλλο δεν χαίρεται ο Θεός όσο με τη διόρθωση και τη σωτηρία του ανθρώπου … για να παρουσιασθούμε ως τέλεια φώτα στο Μεγάλο Φως και να μυηθούμε εις την φωταγωγίαν η οποία πηγάζει από την Αγία Τριάδα»17.
Αυτό σας εύχομαι κι εγώ σήμερα, αυτή τη φωταυγή ημέρα της πίστεώς μας : να γίνετε φως, να γίνουμε όλοι φως και να πορευόμασθε μέσα στο φως του Χριστού, και εδώ στη γη αλλά και στον ουρανό.
1 Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Λόγος ΛΘ , Εις τα Άγια Φώτα, ΕΠΕ 5,97-101
2 πρβλ. τροπάριον Εσπερινού εορτής
3 Εκ των Τροπαρίων του Μεγάλου Αγιασμού
4 Ματθ. 3,17
5 Απολυτίκιον εορτής
6 Ματθ. 17,1-9
7 «Νεφέλη τοιγαρούν εστι φωτεινή .. εξ ης και του Πατρός η φωνή πρόεισι, … η επί τον Ιορδάνην μικρόν έμπροσθεν καταπτάσα περιστερά •
το Πνεύμα το Άγιον, το κατιόν άνωθεν εν είδει περιστεράς, και μένον επ αὐτόν εκείνον τον βαπτιζόμενον, και βαπτίζοντα κατά την μαρτυρίαν Ιωάννου,
εν πνεύματι και πυρί», Αγίου Ανδρέου Επισκόπου Κρήτης, Λόγος Ζ , Εις την μεταμόρφωσιν του Κυρίου ημών Χριστού, PG 97,952-953
8 Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Ομιλία Ξ , Ρηθείσα εν τη αγία εορτή των Φώτων, παρ. 3, ΕΠΕ 11,511-513
9 Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, Εορτοδρόμιον, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 1987, τομ. Α , σελ. 285-286
10 Α ᾨδή του Κανόνος της εορτής
11 Πρβλ. Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ο.π., παρ. 4, ΕΠΕ 11,513
12 Αγίου Κυρίλλου Πατριάρχου Ιεροσολύμων, Κατηχήσεις, εκδ. Ετοιμασία, Ιερή Μον Τιμίου Προδρόμου, Καρέας 1991, σελ. 80
13 Ρωμ. 8,17
14 Εξαποστειλάριον εορτής
15 Τιτ. 2,11
16 Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ο.π. παρ. 11, ΕΠΕ 5,91
17 ο.π. παρ. 20, ΕΠΕ 5,113
