Όλοι γνωρίζουμε τι γιορτάζουμε την ημέρα των Θεοφανείων ή των Φώτων, όπως λέγονται αλλιώς. Δεν γνωρίζουμε όμως, δυστυχώς, όσοι ομολογούμε πίστη στον Χριστό, πώς πρέπει να γιορτάζουμε την ημέρα της μεγάλης αυτής Δεσποτικής Εορτής. Η διαπίστωση αυτή προκύπτει από τις εντυπώσεις που αποκομίζει κάποιος παρακολουθώντας τα Θεοφάνεια σε μια Εκκλησία και ιδίως τα συντελούμενα κατά την Τελετή του Αγιασμού των υδάτων. Όπου κι αν γίνεται η τελετή αυτή. Συνήθως εκτός του Ναού. Στη Θάλασσα, στη λίμνη ή στον ποταμό της περιοχής. Η Τελετή αυτή του λεγόμενου Μεγάλου Αγιασμού είναι Θρησκευτική Ακολουθία. Και μάλιστα από τις πιο Ιερές, αφού αναπαριστούμε κατ’ αυτήν την Βάπτιση του Χριστού από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο στον Ιορδάνη ποταμό. Όπως τότε τα ύδατα του Ιορδάνη αγιάσθηκαν από Εκείνον που είναι η Πηγή του Αγιασμού, εφ’ όσον βαπτίστηκε σε αυτά, έτσι και σήμερα η ρίψη και αναβάπτιση του Τιμίου Σταυρού στα διάφορα ύδατα επιφέρει τον αγιασμό τους και μέσω αυτών τον αγιασμό των πιστών.
Λείπει η λατρευτική προσέγγιση
Για να γιορτασθεί όμως ουσιαστικά το θρησκευτικό γεγονός της Βαπτίσεως του Κυρίου, χρειάζεται λατρευτική προσέγγιση. Και αυτή ακριβώς η προσέγγιση λείπει σήμερα από την σχετική Ακολουθία. Λατρευτική προσέγγιση δεν σημαίνει βέβαια απλή σωματική παρουσία στον χώρο της τελετής, επειδή έτσι συνηθίζεται κάθε χρόνο ή επειδή πρέπει να πάρουμε Αγιασμό από την Εκκλησία για το σπίτι. Λατρευτική προσέγγιση των Θεοφανείων σημαίνει μέθεξη πνευματική στο μοναδικό γεγονός της Φανέρωσης του Τριαδικού Θεού στον κόσμο κατά την στιγμή της Βαπτίσεως. Σημαίνει μετάθεση του νου και της καρδιάς από τον χώρο του αισθητού στη σφαίρα του υπεραισθητού, του υπερβατού. Εκεί που βρίσκεται Εκείνος, τον οποίο πήγαμε, υποτίθεται, να λατρέψουμε και να Του ζητήσουμε να μας αγιάσει και να μας φωτίσει. Πόσοι όμως προσερχόμαστε στην Ακολουθία του Αγιασμού των υδάτων ωθούμενοι από την ανάγκη να αγιασθούμε πνευματικά από την νοερή παρουσία μας στον Ιορδάνη; Και ποιοί τελικά κουβαλάνε τον αληθινό Αγιασμό μέσα τους ή στο σπίτι τους μετά την λήξη της Ακολουθίας του Αγιασμού; Οι θεατές της τελετής που επιστρέφουν από την Εκκλησία με ένα ποτήρι Αγιασμένο νερό ή οι ταπεινοί προσκυνητές του Βαπτιζομένου Κυρίου, που γυρνάνε στο σπίτι με άδεια χέρια έχοντας όμως την καρδιά τους γεμάτη από τα δροσερά νάματα ου Ιορδάνη; Η συμπεριφορά των πιστών κατά την διάρκεια της Ακολουθίας δίνει πειστικές απαντήσεις σε όσους έχουν σχετικές απορίες.
Καθήλωση στα αισθητά
Η συμπεριφορά αυτή, ακόμη κι αν δεν συνοδεύεται από εμφανείς πράξεις ασέβειας, όπως είναι π.χ. οι ψίθυροι, τα σπρωξίματα, οι διαπληκτισμοί και άλλες συναφείς εκδηλώσεις την ώρα της Ακολουθίας στην προσπάθεια να ασπαστούμε τον Σταυρό ή να πάρουμε λίγο Αγιασμό, δείχνει πάντως ότι οι περισσότεροι από μας, που συμμετέχουμε στην Ακολουθία του Αγιασμού, είμαστε καθηλωμένοι στα στοιχεία του αισθητού κόσμου. Είναι τα στοιχεία που απο-ιεροποιούν την Ακολουθία και αποσπούν την προσοχή μας από τα επουράνια στα γήινα, με τα οποία είμαστε δεμένοι. Τα περιστέρια, οι κολυμβητές και οι άλλες εξωτερικεύσεις της τελετής, στις οποίες προσηλώνεται το βλέμμα μας, γίνονται τελικά «βαρίδια» που δεν μας αφήνουν να σηκωθούμε από τη γη. Να πετάξουμε ψηλά στην πνευματική ατμόσφαιρα που περιβάλλει την Ακολουθία του Αγιασμού των υδάτων. Όχι, διότι τα στοιχεία αυτά είναι ασύμβατα με την Τελετή, αφού είναι συνυφασμένα με συμβολισμούς που αναδύονται από αυτήν, αλλά διότι ηθελημένα τα βάζουμε να «ψαλιδίσουν» τα «φτερά» της ψυχής μας.
Η εκκοσμίκευση της Ακολουθίας
Μια άλλη διαπίστωση της Τελετής του Αγιασμού των υδάτων μας δίνει την ευκαιρία να προβάλουμε ένα στοιχείο που συνήθως παραβλέπεται: Την εκκοσμίκευση της σχετικής Ακολουθίας, αφού η εξέδρα της ρίψης του Τιμίου Σταυρού στη θάλασσα μετατρέπεται κάθε χρόνο σε πολιτική πασαρέλα, στην οποία συνωστίζονται διάφοροι πολιτειακοί παράγοντες. Ορισμένοι μάλιστα από αυτούς, κατά παραχώρηση του προεξάρχοντος της Τελετής, συνήθως Αρχιερέως, καθίστανται συλλειτουργοί της Ακολουθίας, αφού τους δίνεται ο Σταυρός, για να τον ρίξουν και αυτοί στη θάλασσα! Δεν γνωρίζω, εάν οι κληρικοί, που διαπράττουν αυτό το μεγάλο ατόπημα, αναλογίστηκαν ποτέ ότι οι πολιτειακοί άρχοντες είναι μόνο φορείς εξουσίας. Όχι και φορείς ευλογίας. Φορείς ευλογίας είναι μόνον οι κληρικοί που έχουν λάβει την Χάρη του Παναγίου Πνεύματος να γίνονται αγωγοί ευλογίας. Πώς λοιπόν εκχωρούν σε ένα πολιτειακό άρχοντα εκείνο που δεν νομιμοποιούνται εκλησιαστικά να εκχωρήσουν; Ακόμη κι αν ο πολιτειακός άρχοντας διακρίνεται για την θεοσέβεια και την ευλάβειά του, δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνεται συλλειτουργός καμιάς Ακολουθίας. Κατά μείζονα λόγο, εάν ο συγκεκριμένος άρχοντας είναι γνωστός για την αθεΐα και την περιφρόνηση του προς τον Σταυρό. Η παράδοση του Σταυρού δίκην εξαρτήματος κάποιας τελετής στα χέρια ενός τέτοιου ανθρώπου είναι βλασφημία προς τον Εσταυρωμένο. Θα μπορούσε, αλήθεια, να φανταστεί κάποιος τον Ιωάννη να καλεί τον Νικόδημο ή τον Ηρώδη να γίνουν Συμβαπτιστές του Χριστού στον Ιορδάνη;
Εάν λοιπόν θέλουμε τα Θεοφάνεια να γίνονται πηγή αληθινού φωτισμού μας, πρέπει απαραίτητα να αλλάξουμε την «τάση του ρεύματος», δηλ. τον τρόπο της επικοινωνίας μας με τον Πάροχο του φωτισμού. Η Εορτή των Φώτων, όπως άλλωστε γίνεται με όλα τα φώτα, προϋποθέτει συμβατότητα «πομπού» και «δέκτη». Η υπέρβαση αυτής της συμβατότητας λέγεται θαύμα που είναι αποκλειστικό έργο του Θεού.
