Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φθιώτιδος
κ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ
Η αγία και μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι περίοδος πνευματικής ασκήσεως, κατά την οποία καλούμεθα να κατανικήσουμε τα πάθη μας και να προετοιμασθούμε με τη μετάνοια, την προσευχή, τη νηστεία και την εξάσκηση των αρετών, στην υποδοχή των αγίων παθών του Κυρίου μας.
Η κάθαρση της ψυχής και του σώματος πρέπει να είναι ο στόχος κάθε πιστού, ιδιαίτερα την περίοδο αυτή. Η κάθαρση επιτυγχάνεται με τη νηστεία και τα δάκρυα, με την εγκράτεια και τη μετάνοια. Ο καλός αγώνας της νηστείας, όταν διεξάγεται με ταπείνωση και υπακοή, οδηγεί τον πιστό στη νίκη.
Η δύναμή της
Η νηστεία νομοθετήθηκε από τον ίδιο τον Θεό στον Παράδεισο. Οταν έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο, τον έβαλε στον παράδεισο, να τον καλλιεργεί και να τον φυλάττει. Συγχρόνως έδωσε εντολή στον Αδάμ και του είπε: «από παντός ξύλου του εν τω παραδείσω βρώσει φαγή, από δε του ξύλου του γινώσκειν καλόν και πονηρόν, ου φάγεσθε απ᾿ αυτού, η δ᾿ αν ημέρα φάγητε απ᾿ αυτού, θανάτω αποθανείσθε» (Γεν. β’ 16-18). Στην Παλαιά Διαθήκη, η νηστεία κατέχει σπουδαία θέση στη ζωή των προφητών. Ο Μωυσής «άρτον ουκ έφαγεν και ύδωρ ουκ έπιεν» τεσσαράκοντα ημερόνυκτα και ύστερα αξιώθηκε να συνομιλήσει με τον Θεό. Ο Ηλίας με τη νηστεία ελέπτυνε τη σάρκα του και είδε τον Κύριο. Ο Δανιήλ με τη νηστεία ενίκησε τον αλλόφυλο. Ο Ελισσαίος με τη νηστεία ανέστησε το παιδί της Σωμανίτιδος.
Ο Ιησούς Χριστός, επικυρώνοντας την αξία της νηστείας, τεσσαράκοντα ημερόνυκτα στην έρημο «ουκ έφαγεν ουδέν εν ταις ημέραις εκείναις» (Λουκ. Δ’ 2). Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και πλήθος άλλων αγίων με τη νηστεία έφθασαν σε ουράνια ύψη καθάρσεως, εγνώρισαν τη δύναμη του Θεού και χαριτώθηκαν με τα δώρα του Παραδείσου. Με τη νηστεία δύναται ο άνθρωπος να επιστρέψει στον απωλεσθέντα παράδεισο. Οπως ο Αδάμ μη φυλάξας την εντολή κατακρίθηκε και εξώσθηκε από τον παράδεισο της τρυφής, έτσι και εμείς εάν δεν φυλάξουμε την εντολή της νηστείας, θα μείνουμε έξω του ουρανίου νυμφώνος, τον οποίο έχει ετοιμάσει ο Κύριος δια τους εκλεκτούς του. Εάν όμως σταυρώσουμε τα μέλη διά της εγκρατείας, εάν αποφύγουμε την ενήδονη τροφή, τότε θα ξανακερδίσουμε τα δώρα της Χάριτος που έχασαν οι πρωτόπλαστοι «διά βρώσεως πικράς».
Διπλός χαρακτήρας
Για να γνωρίσουμε το θέλημα του Θεού και τον προορισμό μας, είναι ανάγκη να υποβληθούμε στον αγώνα της εγκρατείας, γιατί όπως λέγει ο άγιος Ισαάκ: «σε σώμα φιλήδονο η γνώση του Θεού δεν κατοικεί. Και όποιος αγαπά το σώμα του δεν θα τύχει της Χάριτος του Θεού». Διπλός είναι ο χαρακτήρας της νηστείας, σωματικός και πνευματικός. Εκείνος που θέλει να νηστεύσει, θα πρέπει πρώτα να αποφύγει την ενήδονη βρώση και πόση. Η Εκκλησία μας δεν απορρίπτει την τροφή, αλλά τη «χαμαίζηλον τρυφήν». Δεν επιτρέπει την απολυτοποίηση της τροφής σε βάρος της αληθινής πνευματικής τροφής και τρυφής. Η ύλη όταν υπερτονίζεται, εξουθενώνει το πνεύμα. Οσο ενισχύεται το σώμα, τόσο αδυνατίζει η ψυχή και πυρώνεται η σάρκα από τις ηδονές. «Εισροή γαρ αίματος εκροήν πνεύματος απεργάζεται» (Αββάς Ησαΐας). Η υπερβολή στα φαγητά και στα ποτά αποκτηνώνει τον άνθρωπο, ενώ το μέτρο του δίνει τη δυνατότητα να ζει όχι για την κοιλιά του, αλλά για τη ζωή.
Αποφυγή των κακιών
Νηστεία όμως δεν είναι μόνο η αποφυγή των τροφών και των ποτών. Κυρίως είναι η αποφυγή των κακιών. «Αληθής νηστεία η των κακών αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή…».
Δεν νηστεύει εκείνος που δεν τρώει τα αρτήσιμα φαγητά μόνο και μένει αμετακίνητος στις κακές συνήθειες και στις ενήδονες κινήσεις της ψυχής. Νηστεία σωματική χωρίς την πνευματική δεν είναι νηστεία, αλλά υποκρισία. Αληθινή νηστεία είναι η εκκοπή των παθών, η απομάκρυνση από την αμαρτία, η εκρίζωση των κακών συνηθειών, η εγκράτεια των αισθήσεων. Τι ωφελεί να νηστεύει το στομάχι και ο λογισμός να είναι βυθισμένος στην ακολασία; Ποιο το κέρδος να νηστεύει η κοιλιά και η γλώσσα να κατεσθίει με την καταλαλιά τις υπολήψεις των συνανθρώπων;
Τα εμπόδια
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας τη νηστεία την ονομάζουν «πέλαγος». Οπως στο πέλαγος ξεσπούν καταιγίδες και ενεδρεύουν κίνδυνοι, έτσι και στη νηστεία υπάρχουν πολλές παγίδες. Πρώτος ο διάβολος παρουσιάζει πολλά εμπόδια. Ερχεται με δόλο σαν κόλακας και ψιθυριστής. Τους αγωνιστές ζητεί να ρίξει στην κενοδοξία με επαίνους, τους αδυνάτους στην απόγνωση με κατηγορίες. Ξεσηκώνει βίαιο πόλεμο εναντίον μας και μας ταλαιπωρεί.
Εμπόδιο για την επίτευξη της νηστείας είναι και η ανθρώπινη ασθένεια. Επιθυμεί το πνεύμα αλλά η σάρκα αδυνατεί. Θέλει ο πιστός να νηστεύσει, αλλά δεν έχει δυνάμεις.
Μόνος τρόπος αποφυγής των καταιγίδων, είναι η ανάθεση της διακυβερνήσεως της ζωής μας στον Κύριο.
Πρόξενος υγείας
Η νηστεία και η εγκράτεια εξευγενίζουν τον άνθρωπο, καθαρίζουν την ψυχή από κάθε πάθος και απελευθερώνουν το ανθρώπινο πρόσωπο από τα δεσμά των κακών έξεων. Ακόμα συντελούν στην καλή υγεία του σώματος. Κανείς ποτέ δεν αρρώστησε από την εγκράτεια. Απεναντίας, η ακράτεια και η πλησμονή γίνεται πρόξενος πολλών ψυχοσωματικών ασθενειών, που σήμερα ιδιαίτερα βασανίζουν πολλούς. Ο σύγχρονος άνθρωπος, δεμένος στο όχημα της καταναλωτικής και υλιστικής κοινωνίας, δεν μπορεί να εννοήσει την ωφέλεια της εγκρατείας.
Η Εκκλησία μας προτρέπει να αναλάβουμε τον καλό της νηστείας αγώνα. Ας αποφύγουμε, λοιπόν, τον κόρο (χορτασμό) για να μη ανάψουμε περισσότερο το έμφυτο πυρ της σαρκός. Οπως εκείνος που ρίχνει ξύλα στη φωτιά δυναμώνει τη φλόγα της περισσότερο, έτσι κι εκείνος που δίνει στο σώμα πλήθος φαγητών, την επιθυμία εξεγείρει και αυξάνει (Αγιος Αντίοχος).
