Tου Μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως κ. Ιερεμία
Ενέγκατε τω Κυρίω, υιοί Θεού, ενέγκατε τω Κυρίω υιούς κριών, ενέγκατε τω Κυρίω δόξαν και τιμήν, 2 ενέγκατε τω Κυρίω δόξαν ονόματι αυτού, προσκυνήσατε τω Κυρίω εν αυλή αγία αυτού. 3 φωνή Κυρίου επί των υδάτων, ο Θεός της δόξης εβρόντησε, Κύριος επί υδάτων πολλών. 4 φωνή Κυρίου εν ισχύι, φωνή Κυρίου εν μεγαλοπρεπεία. 5 φωνή Κυρίου συντρίβοντος κέδρους, και συντρίψει Κύριος τας κέδρους του Λιβάνου 6 και λεπτυνεί αυτάς ως τον μόσχον τον Λίβανον, και ο ηγαπημένος ως υιός μονοκερώτων. 7 φωνή Κυρίου διακόπτοντος φλόγα πυρός, 8 φωνή Κυρίου συσσείοντος έρημον και συσσείσει Κύριος την έρημον Κάδης. 9 φωνή Κυρίου καταρτιζομένη ελάφους, και αποκαλύψει δρυμούς· και εν τω ναώ αυτού πας τις λέγει δόξαν. 10 Κύριος τον κατακλυσμόν κατοικιεί, και καθιείται Κύριος βασιλεύς εις τον αιώνα. 11 Κύριος ισχύν τω λαώ αυτού δώσει, Κύριος ευλογήσει τον λαόν αυτού εν ειρήνη.
1. Ο Ψαλμός αυτός, τον οποίο θα ερμηνεύσουμε με απλά λόγια, αποδίδοντας την έννοιά του, είναι μεγαλοπρεπής, είναι μεγαλοπρεπέστατος! Είναι ένα από τα πολλά δείγματα της ωραιότητας και του μεγαλείου των ιερών κειμένων. Ο Ψαλμός αποτελεί έναν ύμνο προς τη δύναμη του Θεού διά μέσου των φυσικών φαινομένων, όπως είναι η θύελλα και η αστραπή (στιχ. 3 εξ.). Δηλαδή, τα φυσικά φαινόμενα ο ποιητής μας τα βλέπει ως έκφραση της δυνάμεως του Θεού, όπως έτσι πραγματικά είναι, και όχι ως απλά συμβαίνοντα φυσικά γεγονότα. Κατά την επιγραφή ο ψαλμός είναι ποίημα του Δαβίδ.
Εδώ στον ψαλμό μας κατά πρώτον λόγο έχουμε την υποταγή ενός μεγάλου ανθρώπου της γης, του βασιλέως Δαβίδ, προς τον ύψιστο Θεό και την πρόσκλησή του προς τους ιερείς να Τον υμνήσουν. Να του αποδώσουν «δόξαν και τιμήν» (στιχ. 1). Προς τους ιερείς, πράγματι, απευθύνεται ο ποιητής, καλώντας τους «υιούς Θεού» (στιχ. 1). Αλλά ασφαλώς απευθύνεται προς τους ιερείς εδώ, τους ιερείς κατά πρώτον της Παλαιάς Διαθήκης, ο Δαβίδ, γιατί ομιλεί για θυσίες με προσφορά ζώων, αμνών («υιούς κριών», στιχ. 1). Προφητικά όμως ο Δαβίδ απευθύνεται και προς τους ιερείς της Καινής Διαθήκης, για να προσφέρουν αντί όλων εκείνων, που από όλα τα έθνη θα πιστέψουν στον Σωτήρα Ιησού Χριστό, οι οποίοι αποτελούν τον «Ισραήλ του Θεού» (Γαλ. 6,16), να προσφέρουν οι ιερείς αντί των πιστών ύμνον και δόξα στη μεγαλοπρέπεια του Θεού. Και να προσφέρουν, λέγουμε εμείς, και τη θυσία εκείνη, την «καθαρή», για την οποία μίλησε προφητικά ο προφήτης Μαλαχίας, ότι θα προσφέρεται σ᾽ όλα τα πλάτη της γης, «από ανατολών ηλίου έως δυσμών», και από τα έθνη, γιατί πίστευσαν και αυτά στο όνομα του Κυρίου (Μαλαχ. 1,11). Πρόκειται για τη Θεία Ευχαριστία!
2. Ο λόγος για τον οποίο ο προφητάναξ Δαβίδ καλεί τους ιερείς να υμνήσουν τον Θεό είναι η «δόξα» του Θεού (στιχ. 1), το «καδώς», η αγιότητα, δηλαδή, του Θεού, όχι μόνο με την ηθική της, αλλά κυρίως με την όλη τη θεολογική της έννοια, όπως την εκθέτει ο προφήτης Ησαΐας (βλ. κ. 6). Με αυτή την έννοια το «άγιος» του Θεού ερμηνεύεται ως «μεγαλοπρεπής», ως «παντοκράτωρ». Αυτή δε η έννοια εκφράζεται κυρίως στο παλαιό όνομα του Θεού «Γιαχβέ». Γι᾽ αυτό και λέγει ο Ψαλμωδός μας εδώ, «Ενέγκατε τω Κυρίω δόξαν ονόματι αυτού» (στιχ. 2). Το Ονομα του Θεού «Γιαχβέ» σημαίνει κυρίως «Εγώ ειμί» και δηλώνει την αιωνιότητα, την αιδιότητα του Θεού. Λέγεται δε εδώ το Ονομα αυτό όχι βεβαίως για εκφοβισμό, αλλά για θαυμασμό και για ύμνο.
3. Τη δόξα του Θεού, για την οποία καλεί ο Δαβίδ τους Ιουδαίους ιερείς να υμνήσουν τον Θεό, τη βλέπει έπειτα στα μεγαλεία της φύσεως και μάλιστα στη βροντή και στην αστραπή, στη θύελλα και στην καταιγίδα. Οπως υποδηλώνεται από τον παρόντα ψαλμό, κάθε φορά που θα ξέσπαγε μία βροντή, ο Δαβίδ την ερμήνευε ως πρόσκληση στον εαυτό του και στους άλλους να δώσουν δόξα στον Θεό. Εδώ στον Ψαλμό μας ο προφητάναξ περιγράφει τη δύναμη του Θεού σε μια θύελλα. Θύελλα πρώτον πάνω στη θάλασσα (στιχ. 3.4), έπειτα πάνω στον Λίβανο (στιχ. 5.6) και τελευταία στην έρημο (στιχ. 7-9). Αλλά και στο τέλος του ψαλμού πάλι ο Δαβίδ βλέπει τη δύναμη του Θεού στην προστασία και την ευλογία του λαού Του (στιχ. 11), δηλαδή στην Εκκλησία Του.
Η «φωνή του Κυρίου», δηλαδή, η δύναμη του Κυρίου (στη Γραφή λέγεται αυτό και ο «βραχίων του Κυρίου»), παρουσιάζεται, λοιπόν, στον ψαλμό μας ως πολύ ισχυρή, ως να συντρίβει τις κέδρους, και μάλιστα εκείνες τις μεγαλοπρεπείς και ισχυρότατες κέδρους του Λιβάνου (στιχ. 5). Μερικοί εννοούν εδώ τον βίαιο άνεμο που σείει τις κέδρους και τις εκτινάσσει και σχίζει τις κορυφές τους. Και ο σεισμός πάλι σείει το έδαφος στο οποίο στερεώνονται τα δένδρα και κάνει τα βουνά να χορεύουν! Γι᾽ αυτό και γίνεται στον ψαλμό μας λόγος και για τον σεισμό (στιχ. 8). Μερικοί το εννοούν αυτό μεταφορικά, ότι, δηλαδή, πρόκειται περί των κατακτήσεων των γειτονικών λαών, των κατοικούντων κοντά στην έρημο Κάδης (στιχ. 8), που επολέμησαν το Ισραήλ και όμως ο Δαβίδ τους απώθησε και τους κατέκτησε. Σ᾽ αυτό φάνηκε η πανίσχυρη δύναμη του Κυρίου. Φωτιές εξάπτονται στην βροντή με αστραπές και με τις φωτιές αυτές παριστάνεται πάλι η δύναμη του Κυρίου, η οποία, λέγεται εδώ στον ψαλμό μας ότι διαιρεί («διακόπτει») τις φλόγες του πυρός: «Φωνή Κυρίου διακόπτοντος φλόγα πυρός» (στιχ. 7)! Ο φόβος της βροντής λέγει στη συνέχεια ο ψαλμός μας κάνει την ελαφίνα να γεννήσει ενωρίτερα, όπως το λέει το Εβραικό κείμενο, ενώ οι Ο’ το απέδωσαν ως «καταρτιζομένη ελάφους»!«Και αποκαλύψει δρυμούς», λέει ο στιχ. 9. Δηλαδή, όταν βροντά και αστράπτει, και τα άγρια ζώα του δάσους φοβούνται και τρέμουν και εγκαταλείπουν τις φωλιές τους και τα δάση όπου κρύπτονταν και έτσι αυτά τα δάση «αποκαλύπτονται», ξεγυμνώνονται.
4. Αλλά η δύναμη του Κυρίου, δηλαδή, η δόξα Του, η οποία παριστάνεται στον ψαλμό μας με τη βροντή, εκδηλώνεται περισσότερο στους ανθρώπους (στιχ. 10) και ειδικώτερα στον λαό Του (στιχ. 11), στους αγίους Του, στην Εκκλησία Του θα πούμε εμείς οι χριστιανοί. Τη δόξα του Κυρίου την υμνούμε και την απολαμβάνουμε κυρίως στη λατρεία του Κυρίου: «Εν τω Ναώ αυτού πας τις λέγει δόξαν» (στιχ. 9)! Αρα ειδικώτερα η δόξα του Κυρίου είναι το θέμα του ψαλμού με εικονική της παράσταση τη βροντή! Ο Κύριος παριστάνεται στον Ψαλμό μας ότι «κάθεται πάνω στον κατακλυσμό». «Κύριος τον κατακλυσμόν κατοικιεί» (στιχ. 10)! Ως ύδατα γενικά πρέπει να νοήσουμε τους λαούς, όλη την ανθρωπότητα, την οποία κυβερνά ο Θεός και Αυτός ρυθμίζει την ιστορία της. Οι εκάστοτε δε ταραχές των ανθρώπων εκφράζονται εδώ ως «κατακλυσμός»! Αυτός όμως ο κατακλυσμός δεν επηρεάζει καθόλου τον αιώνιο Θεό και δεν διαταράσσει καθόλου τη διακυβέρνησή Του. Αυτό θέλει να πεί το λεγόμενο στη συνέχεια στον ψαλμό μας, «καθιείται Κύριος βασιλεύς εις τον αιώνα» (στιχ. 10).
Αλλά είπαμε ότι η δόξα του Θεού φαίνεται λαμπροτέρα στον λαό Του, που συνάζεται στον θείο Ναό για να Τον λατρεύσει: «Εν τω Ναώ αυτού πας τις λέγει δόξαν» (στιχ. 9)! Εκεί ο καθένας υμνεί με την καρδιά του τη δόξα του Θεού. Ολα-όλα δοξάζουν τον Θεό, όλα ομιλούν για τη δόξα Του, αλλά τον καλύτερο ύμνο της δόξης του Θεού τον συνθέτει ο λαός Του, οι άγιοι με την αγία τους ζωή! Και για τον ευάρεστο στον Θεό αυτό ύμνο τους, Αυτός τους δίνει τη θεία δύναμή Του («Κύριος ισχύν τω λαώ αυτού δώσει») και τους ευλογεί («ο Κύριος ευλογήσει τον λαόν αυτού εν ειρήνη», στιχ. 11).
5. Υποθέτουν ότι αυτόν τον ψαλμό τον έγραψε ο Δαβίδ σε καιρό μεγάλης θύελλας και βροντών και αστραπών, όπως ο ψαλμ. 8 εγράφη κατά τη νύχτα (βλ. τον στιχ. του 8), και ο ψαλμ. 18 σε ένα ηλιόλουστο πρωινό. Συνοψίζοντες τώρα γενικά τον ψαλμό μας, λέγουμε ότι το θέμα του είναι η δόξα του Θεού (βλ. στιχ. 1.2.9). Για να πείσει δε ο ψαλμωδός μας τους Ισραηλίτες, αλλά και πάντα άνθρωπο που λατρεύει τον Γιαχβέ, να υμνήσει την αγιότητα, δηλαδή τη δόξα, τη μεγαλοπρέπεια του Θεού (το «καδώς»), τονίζει πρώτον τη δύναμή Του στις βροντές και τις αστραπές και τις θύελλες (στιχ. 3-9), τη διακυβέρνησή Του επί του κόσμου (στιχ. 10), δεύτερον, και την ειδική Του εύνοια στον λαό Του (στιχ. 11), τρίτον, την Εκκλησία Του!
Τέλος, λαμβάνοντας υπ᾽ όψιν ότι στην Παλαιά Διαθήκη η θύελλα, οι βροντές και οι αστραπές συνδέονται και με τη θεοφάνεια (βλ. την θεοφάνεια επί του όρους Σινά, Εξ. 19,16 εξ.), δυνάμεθα να ερμηνεύσουμε εδώ και αναλόγως τον Ψαλμό μας, λέγοντες ότι πέραν των ερμηνειών που εδώσαμε, δυνατόν να πρόκειται σ᾽ αυτόν περί θεοφανείας.
