Του Αλέξανδρου Π. Μαλλιά, πρέσβη επί τιμή*
1. Αλλαγή διεθνών ισορροπιών
Η κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής είναι εμπόλεμη, εκρηκτική, απρόβλεπτη.
Δεν έχουν ημερομηνία λήξης οι πόλεμοι και οι πληθυσμιακές προς την Ευρώπη μετακινήσεις προσφύγων και οικονομικών μεταναστών.
Σημειώνουμε επίσης την αναποτελεσματικότητα των διεθνών οργανισμών και συμφωνιών και την αποδυνάμωση του παγκοσμίου συστήματος συλλογικής ασφάλειας που ενσαρκώνει ο ΟΗΕ.
Η αιτία είναι η σύγκρουση των «5» Μονίμων Μελών του.
Το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ενωση, επί δεκαετίες σταθεροί πυλώνες του εθνικού μας προσδιορισμού και εθνικής ασφάλειας -με τη γενικότερη δυνατή του όρου έννοια-βρίσκονται σε μία παρατεταμένη κρίση ταυτότητας, έλλειψης και σταθερότητας στόχων.Κυρίως όμως κλονισμού της αίσθησης και της αντίληψης του κοινού συμφέροντος.
Στη δική μας Ευρώπη, προεξοφλώ ότι οι Ευρωεκλογές του Μαΐου 2019, με πρόσχημα το προσφυγικό-μεταναστευτικό, θα επιβεβαιώσουν την κυρίαρχη πλέον θέση των αντι-ευρωπαϊκών αναθεωρητικών δυνάμεων σε μεγάλο αριθμό κρατών -μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας περιλαμβανομένης.
2. Κύπρος
Δεν απαιτείται προσπάθεια για να αντιληφθούμε τις διαρκείς ιστορικές, πολιτικές και ηθικές μας ευθύνες απέναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία. Το στίγμα της προδοσίας της χούντας έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια. Αν και έχουν περάσει 44 χρόνια, δεν έχουμε κάνει μέχρι στιγμής τη σοβαρή αυτοκριτική μας. Περιοριζόμαστε στη μόνιμη προσπάθεια επίρριψης και αποποίησης ευθυνών.
Ηδη από τη δεκαετία του ‘50, αναζητούμε και αποζητούμε το Δίκαιο, τη Δικαιοσύνη, τη Δικαίωση. Πολλοί προσπάθησαν στη διαδρομή αυτή να μας χωρίσουν σε στρατόπεδα. Από εδώ τοποθετούν τους πατριώτες και εκεί τους άλλους τους ενδοτικούς.
3. Η Τουρκία
Η Τουρκία είναι ένας δύστροπος γείτονας. Είμαστε αναγκασμένοι να συνυπάρχουμε. Είναι μία μεγάλη περιφερειακή δύναμη. Θεωρεί ταυτόχρονα ότι έχει παγκόσμια εμβέλεια και ρόλο.
Τον ρόλο αυτό διεκδικεί διότι -παρά τα κρίσιμα προβλήματά της στα οποία σήμερα κυριαρχεί ηβαθιά οικονομική κρίση- οι δυνατότητες, η αποφασιστικότητα και η τακτική προσφυγής στον πόλεμο αφορούν στα ζητήματα που βρίσκονται ψηλά στην Ατζέντα των παγκοσμίων προτεραιοτήτων.
Χώρα με ειδικό βάρος αποτελεί πλέον και το βαρόμετρο για τη βιωσιμότητα της ενότητας της Δύσης. Κυρίως του ΝΑΤΟ.
4. Συμμαχίες και Εθνική Ασφάλεια
Ισχύει η δύναμη του δικαίου ή το δίκαιο της ισχύος; Επιμένουμε στη δύναμη του Δικαίου. Η Τουρκία προκρίνει το δίκαιο της Ισχύος.
Μάταια στην Ελλάδα διαχρονικά αναζητούμε και αποζητούμε τον «από μηχανής θεό». Δεν υπάρχουν διλήμματα: Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου το ΝΑΤΟ ήταν η μόνη επιλογή μας ως χώρα και ως έθνος.
Ομως, τα πράγματα και τα συμφέροντα μεταβάλλονται. Παρατηρούμε:
– τον ισχυροποιημένο ρόλο της Ρωσικής Ομοσπονδίας και την επιστροφή της στην Ευρω-Ανατολή,
-την άνοδο προς την κορυφή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας με το όχημα της «ήπιας δύναμης»,
– την αβεβαιότητα που επικρατεί σήμερα στις διατλαντικές σχέσεις και
-τη σταθερή και μόνιμη απειλή που συνιστά η Τουρκία.
Αν διαβάσουμε σωστά την πραγματικότητα που διαμορφώνεται, το συμπέρασμα είναι ότι το ΝΑΤΟ μόνο του πλέον δεν μπορεί να καλύψει το θεμελιώδες πρόβλημα Εθνικής Ασφάλειας της Ελλάδος.
5. Η Συμφωνία των Πρεσπών
Στις 17 Ιουνίου υπογράψαμε με πανηγυρισμούς τη Συμφωνία των Πρεσπών με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, τονίζοντας ότι σταθερή επιδίωξή μας ήταν να μην υπάρχει νικητής και ηττημένος.
Γιατί όμως δεν φροντίσαμε να ισχύσει ταυτόχρονα και στην Ελλάδα; Να μην χωρίζουμε δηλαδή σήμερα πολίτες και πολιτικούς σε νικητές και ηττημένους. Σε εθνικιστές και προοδευτικούς. Σε φοβικούς και δειλούς και σε θαρραλέους από την άλλη.
6. Σύνεση, συνεννόηση και συναίνεση
Η ορθή προσέγγιση θα ήταν να προσέλθουμε στις διαπραγματεύσεις με τα Σκόπια έχοντας εξασφαλίσει στο μέτρο του εφικτού τη μεγαλύτερη δυνατή πολιτική στήριξη και συνοχή. Η κυβέρνηση επέλεξε το αντίθετο. Προσπάθησε συστηματικά μέσω του Μακεδονικού να πλήξει και να απαξιώσει την αξιωματική αντιπολίτευση κυρίως αλλά όχι μόνο. Με την τακτική αυτή υπονόμευσε κυρίως τις δικές της επιλογές,τη δική της Συμφωνία. Δείχνει τώρα να εκπλήσσεται από την αντίδραση της κοινής γνώμης, την οποία η ίδια προκάλεσε.
Αν είχε δρομολογήσει ένα πλαίσιο πραγματικής συνεννόησης, αναμφίβολα η κατάσταση σήμερα θα ήταν πλέον ευνοϊκή.
Χωρίς πολιτική συνεννόηση δεν μπορούμε να βρούμε βιώσιμες λύσεις στα εθνικά ζητήματα.Επιπλέον, οι λύσεις που βρίσκονται αν δεν στηριχθούν από την κοινωνία δεν αντέχουν στη δοκιμασία του χρόνου.
7. Ελλάδα και Αλβανία
Η Ελλάδα και η Αλβανία ας βρούμε λύση στα πραγματικά προβλήματα και να συνεννοηθούμε στη βάση του αμοιβαίου συμφέροντος με μία Συμφωνία -πακέτο. Βασική προϋπόθεση είναι η πολιτική συνεννόηση στην Αθήνα.
Η Ελληνική Εθνική Μειονότητα στην Αλβανία ειδικά δε στη Χειμάρρα είναι η μόνη εκτός συνόρων μας συμπαγής Ελληνική Μειονότητα.
Δεν είναι τυχαίες οι προσπάθειες των Τιράνων να γκρεμίσουν μέσω επιλεκτικών κατεδαφίσεων τις περιουσίες της Ελληνικής Μειονότητας στη Χειμάρρα.
8. Εθνικό Συμφέρον – Ρωσική Ομοσπονδία
Χάρις σε άξιους πολιτικούς μας ηγέτες έχουμε κάνει τις ορθές μας επιλογές στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Εχουμε τη δυνατότητα να κινούμαστε σε ένα πλαίσιο βελτιωμένης, αλλά κάθε άλλο παρά απόλυτης πολιτικής, αμυντικής και οικονομικής ασφάλειας.
Εύχομαι και ελπίζω ότι τα εθνικά μας συμφέροντα υπαγόρευσαν τις πρόσφατες κινήσεις μας έναντι της Ρωσίας.
Η παρέμβαση στις εσωτερικές μας υποθέσεις οποιασδήποτε χώρας, της Ρωσίας συμπεριλαμβανομένης, δεν είναι ανεκτή.
Υπό μία προϋπόθεση. Η θέση αυτή πρέπει να ισχύει έναντι όλων.
Ηλθε η στιγμή η Αθήνα και η Μόσχα να θέσουν ένα τέλος στη δυσάρεστη αυτή παρένθεση.Ας φροντίσουμε να αποκαταστήσουμε λειτουργικές σχέσεις. Για πρώτη φορά μετά το 1974,ακυρώνεται κάθε δυνατότητα προσφυγής μας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, έχοντας εκ προοιμίου εξασφαλίσει την αρνητική διάθεση ενός Μονίμου Μέλους.
9. Ελλάδα και ΗΠΑ-Η Σούδα και Διμερή Ανταλλάγματα Ασφαλείας
Η κατάσταση στις Αμερικανο-Τουρκικές σχέσεις και η εκρηκτική ρευστότητα στη μεγάλη περιοχή της Ευρω-Ανατολής καθιστούν τον ελληνικό γεωπολιτικό και αμυντικό χώρο αναντικατάστατο.
Η έλλειψη βούλησης της Συμμαχίας να εγγυηθεί την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδος μας υποχρεώνει να αναζητήσουμε εγγύηση ασφάλειας σε διμερές επίπεδο,πρωτίστως από τις ΗΠΑ. Σήμερα είναι στον αστερισμό του εφικτού μέσω μίας πενταετούς ή δεκαετούς Συμφωνίας για τη Σούδα.
10. Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας
Συχνά ακούμε ότι μας λείπει η αποτελεσματικότητα. Επιμένω ότι λείπει κυρίως η συνέχεια. Οσο η Εθνική Πολιτική Ασφάλειας δεν διέπεται από το αυστηρό θεσμικό πλαίσιο που προσδιορίζει το πως, πότε, ποιος και γιατί τόσο οι προσωπικές επιλογές και η «γνώμη», με την τόσο κτυπητή απουσία «μέτρου» στις εκδηλώσεις μας, θα υποκαθιστούν την αποτελεσματική δράση. Η σύσταση ενός Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας υπό τον Πρωθυπουργό είναι χρήσιμη και αναγκαία.
Εχω υπηρετήσει υπό 15 υπουργούς Εξωτερικών και 11 διαφορετικές κυβερνήσεις.Πεποίθηση μου είναι ότιη πολιτική συνεννόηση, η συνέχεια, ο μακροχρόνιος σχεδιασμός, η γνώση και η αξιοποίηση των αρίστων αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Ximara.gr
*Ο Αλέξανδρος Μαλλιάς είναι πρέσβης επί τιμή. Κατάγεται από την ορεινή Γορτυνία.
Στα φοιτητικά του χρόνια, επί δικτατορίας, πήρε μέρος στις κινητοποιήσεις για ελεύθερες εκλογές στα πανεπιστήμια. Τον Μάρτιο του 1972 υπέγραψε την προσφυγή στο Πρωτοδικείο Αθηνών των «42» φοιτητών κατά του διορισμένου φοιτητικού συμβουλίου. Εντάχθηκε στη «Δημοκρατική Αμυνα».
Μετά την κατάρρευση της δικτατορίας εργάστηκε για ένα περίπου χρόνο στο Γραφείο Τύπου Γενεύης. Το 1976 πρώτευσε στις εξετάσεις για τηδιπλωματικήυπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών. Υπηρέτησε την πατρίδα ως Διπλωμάτης υπό 11 κυβερνήσεις και 15 υπουργούς Εξωτερικών.
Κανόνας του ήταν αυτό που γράφει ο Καζαντζάκης στην Ασκητική: «Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γη. Αν δε σωθεί εγώ φταίω». Η θέση αυτή ήταν ο οδηγός του. Αυτό είναι και το νόημα ζωής ενός κρατικού λειτουργού, ενός διπλωμάτη.
Ασχολήθηκε συστηματικά με τα Βαλκανικά θέματα από το 1991 μέχρι σήμερα. Σαν διπλωμάτης υπηρέτησε στο Συμβούλιο της Ευρώπης, Επιτετραμμένος στη Λιβύη(1983-1984),στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη(1987-1988), στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδος στον ΟΗΕ (Νέα Υόρκη,1989-1993), στην Ευρωπαϊκή Αποστολή Παρατηρητών στην Κροατία, στη Βουλγαρία και στην πΓΔΜ.
Στη συνέχεια σαν ο πρώτος Διπλωματικός Αντιπρόσωπος Ελλάδος στην πΓΔΜ, Πρέσβης στην Αλβανία, και ως Διευθυντής Βαλκανικών Υποθέσεων(2000-2005).
Με απόφαση του υπουργού Εξωτερικών Πέτρου Μολυβιάτη τοποθετήθηκε Πρέσβης της Ελλάδος στην Ουάσιγκτον (2005-2009).Το καλοκαίρι του 2009 επιστρέφοντας από την Ουάσιγκτων ορίστηκε Σύμβουλος για Βαλκανικά θέματα της υπουργού Εξωτερικών Ντόρας Μπακογιάννη. Στη θέση αυτή παρέμεινε μετά την κυβερνητική αλλαγή του Οκτωβρίου 2005, μέχρι τον Δεκέμβριο, οπότε και αποχώρησε από το ΥΠΕΞ.
