«Ο τιμών επίσκοπον υπό Θεού τετίμηται»

Του Αρχιμανδρίτη Διονυσίου Χατζηαντωνίου, εφημερίου του Ι.Ν. Αγίας Φιλοθέης Δήμου Φιλοθέης-Ψυχικού, δρος Θεολογίας

Στις ενθρονίσεις που έγιναν πριν λίγες ημέρες των δύο νέων Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών της Εκκλησίας της Ελλάδος, Κεφαλληνίας κ. Δημητρίου και Τρίκκης και Σταγών κ. Χρυσοστόμου. Προ της τελετής, ο Θεοφιλέστατος Αρχιγραμματέας της Ιεράς Συνόδου ανέγνωσε μια εγκύκλιο της Ιεράς Συνόδου προς τον ευλαβέστατο ιερό κλήρο και το χριστεπώνυμο πλήρωμα των ιερών μητροπόλεων αυτών, η οποία θα τους προτρέπει να υποδεχθούν τους μητροπολίτες ως κανονικούς και νόμιμους επισκόπους τους.

Στην εισαγωγή του κειμένου αυτού γίνεται συνοπτική αναφορά στην αναγκαιότητα και στην «υπερ­τά­τη ση­μασί­α του ε­πι­σκο­πι­κού α­ξι­ώ­μα­τος εν τη Ορ­θο­δό­ξω Εκ­κ­λη­σί­α». Κατά τη διδασκαλία της Εκκλησίας, ο ενανθρωπήσας Υιός και Λόγος του Θεού κατέχει το τρισσό αξίωμα, το αρχιερατικό, το προφητικό και το βασιλικό, το οποίο μετέδωσε στους αγίους Αποστόλους και μεταδίδεται διά του Αγίου Πνεύματος εν τω Μυστηρίω της Ιεροσύνης στους εις τύπον και τόπον Χριστού ευρισκόμενους διαδόχους τους επισκόπους. «Χω­ρίς τού­των, Εκ­κ­λη­σί­α ου κα­λεί­ται», έ­γρα­φε ο Α­πο­στο­λι­κός Πα­τέρας Ιγνά­τι­ος ο Θε­ο­φό­ρος. «Ού­τε σώ­ζε­ται ο πι­στός ε­κτός Εκ­κ­λη­σί­ας μέ­νων, αλλ­’ ού­τε και ω­φε­λεί­ται εν αυ­τή ά­νευ των οι­κο­νό­μων των θεί­ων μυ­στη­ρί­ων, των ποι­μέ­νων Αυ­τής και δι­δα­σκά­λων», διαβάζουμε χαρακτηριστικά στο κείμενο αυτό.

Δεν είναι πρόσφατη, αλλά αρχαιότατη η παράδοση που θέλει τον επίσκοπο μιας τοπικής εκκλησίας τον βασικότερο παράγοντα στη σωτηρία των πιστών. Για τον Άγιο Ιγνάτιο Αντιοχείας (†107), ο επίσκοπος αποτελεί «τύπον» και «εικόνα» του Χριστού και αυτού του Πατρός, όχι με συμβολική, αλλά με πραγματική έννοια. Γι’ αυτό και τονίζει ότι είναι «καλοί και οι ιερείς, κρείσσον δε ο αρχιερεύς ο πεπιστευμένος τα άγια των αγίων», διότι εκείνος είναι η θύρα του Πατρός, διά της οποίας εισέρχεται η Εκκλησία. Ο επίσκοπος συνδέεται άμεσα και με τον Χριστό, γι’ αυτό οι πιστοί έχουν χρέος «τον επίσκοπον ως αυτόν τον Κύριον προσβλέπειν» και να τον τιμούν, γιατί «ο τιμών επίσκοπον υπό Θεού τετίμηται». Ο αποφασιστικός ρόλος του στη διασφάλιση της ενότητας της Εκκλησίας φαίνεται και εκ του ότι είναι ο οικονόμος των Μυστηρίων, χωρίς τη γνώμη του οποίου δεν πρέπει να τελούνται. «Εκείνη βεβαία ευχαριστία ηγείσθω η υπό τον επίσκοπον ούσα ή ω αν αυτός επιτρέψη».

Για τον Άγιο Ειρηναίο Επίσκοπο Λυώνος (†202), το επισκοπικό αξίωμα είναι η πληρέστατη απόδειξη ότι η μία και η αυτή ζωοποιός πίστη που διασώθηκε στην Εκκλησία από τους Αποστόλους μέχρι τώρα και παραδόθηκε «εν αληθεία» είναι αυτή η ίδια αλήθεια που διαφυλάσσεται από τους επισκόπους. Στους επισκόπους δόθηκαν τα χαρίσματα του Κυρίου, γι’ αυτό και από αυτούς πρέπει να μαθαίνουμε την αλήθεια, αφού κατέχουν στην Εκκλησία τη διαδοχή των Αποστόλων. Εκείνοι διαφυλάσσουν την πίστη στον Θεό Πατέρα, αυξάνουν την αγάπη στον Υιό του Θεού και εξηγούν την Αγία Γραφή ακίνδυνα.

Σύμφωνα με τον Άγιο Ιππόλυτο Ρώμης (†235), η Εκκλησία κατέχει το Άγιο Πνεύμα και τους επισκόπους ως διαδόχους των Αποστόλων και ως σκοπούς-φρουρούς της.

Τέλος, ο Άγιος Κυπριανός Καρθαγένης (†257), συνοψίζοντας την προ αυτού παράδοση, επισημαίνει: «Εκτός Εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία … Ο επίσκοπος υπάρχει εν τη Εκκλησία και η Εκκλησία εν τω επισκόπω και εάν κάποιος δεν είναι σε κοινωνία με τον επίσκοπο, αυτός δεν βρίσκεται εν τη Εκκλησία».

Μέσα από αυτά τα λίγα αποσπάσματα των πρώτων Πατέρων της Εκκλησίας διακρίνουμε αναμφισβήτητα την «υ­περ­τά­τη ση­μα­σί­α του ε­πι­σκο­πι­κού α­ξιώ­μα­τος» για τη σωτηρία των πιστών. Γι’ αυτό λοιπόν και η τιμή που οφείλεται να αποδίδεται από τον κλήρο και τον λαό μιας τοπικής εκκλησίας στον επίσκοπο αυτής δεν πρέπει να θεωρείται τιμή προς ένα πρόσωπο που κατέχει μια οποιαδήποτε εξουσία. Όπως διαβάζουμε σε ένα άλλο αρχαίο κείμενο, τη «Διδασκαλία των Αποστόλων», ο επίσκοπος κάθεται για χάρη του ποιμνίου του «εις τόπον Θεού» και ο λαός οφείλει να τον αγαπά και να τον τιμά, διότι για τον επίσκοπο έχει ειπωθεί διά των Αποστόλων: «Ο ακούων υμών εμού ακούει και ο αθετών υμάς εμέ αθετεί· ο δε εμέ αθετών αθετεί τον αποστείλαντά με» (Λουκ., 10, 16). Εκείνος, βέβαια, πρέπει να ποιμαίνει το όλο ποίμνιο εν ειρήνη και τον σταθερό στην πίστη να προστατεύει προσεκτικά και τον αδύναμο να τον ενδυναμώνει.