Tου Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ
Οι άξονες της πνευματικής ζωής των πιστών κατά την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι:
α’. Η προσευχή
Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός προσευχόταν και εδίδαξε τους μαθητές Του πώς να προσεύχονται.
Η Εκκλησία μας οργάνωσε με τις Ιερές Ακολουθίες τον κανόνα της προσευχής των πιστών. Κέντρο της προσευχής της Εκκλησίας είναι η θεία Λειτουργία που θεωρείται ως κατ’ εξοχήν προσευχή της Εκκλησίας.
Εκτός όμως από την κοινή προσευχή που γίνεται συλλογικά από όλους τους πιστούς, ο κάθε πιστός προσεύχεται ατομικά και κατά μόνας, εισερχόμενος στο ταμείο της ψυχής του.
β’. Νηστεία και άσκηση για τη νέκρωση των παθών
Την περίοδο της νηστείας διεξάγεται ο αγώνας για τη νέκρωση των παθών κατά την αποστολική προτροπή:
«Νεκρώσατε τα μέλη υμών τα επί της γης» (Προς Κολασσαείς γ’, 5).
Ο άγιος Πατέρας μας Ιωάννης ο Χρυσόστομος διακρίνει διάφορα είδη νεκρώσεως, τη νέκρωση του σώματος, τη νέκρωση της ψυχής, τη νέκρωση από το μυστήριο του βαπτίσματος, τη νέκρωση των παθών.
γ’. Συγχωρητικότητα, μακροθυμία και ανοχή προς όλους
Ο Κύριος εδίδαξε όταν προσευχόμαστε να ζητάμε από το Θεό να μας συγχωρέσει, όπως και εμείς συγχωρούμε όσους μας έβλαψαν με κάθε τρόπο.
Διευκρίνισε επίσης, ότι εάν δεν συγχωρήσουμε τους αδελφούς μας, δεν θα συγχωρηθούμε από τον Θεό και προέτρεψε τους μαθητές Του να δείχνουν ευσπλαγχνία και αγάπη προς όλους, ακόμη και προς τους εχθρούς τους.
δ’. Ελεημοσύνη και φιλανθρωπία
Ενας τέταρτος πόλος γύρω από τον οποίο εξελίσσεται η πνευματική ζωή την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι η ελεημοσύνη και φιλανθρωπία.
Στους λόγους των Πατέρων της Εκκλησίας μας και στους ύμνους της περιόδου, συνδυάζεται η νηστεία και η λιτότητα του βίου με τη φιλανθρωπία. Με την εκούσια αποχή από τις τροφές και τον περιορισμό των δαπανών, ο πιστός εξοικονομεί χρήματα και αγαθά για τους πτωχούς.
Ετσι η περίοδος της νηστείας, της προσευχής και της καταλλαγής, αναδεικνύεται και περίοδος φιλανθρωπίας και ελεημοσύνης.
ε’. Καιρός της μετανοίας
Η Εκκλησία μας καλεί να εργασθούμε με τη μετάνοια, να καλλιεργήσουμε την ψυχή μας, για να παραχθούν οι ευλογημένοι καρποί που είναι οι αρετές.
Η μετάνοια είναι η αρχή αλλά και η ατμόσφαιρα μέσα στην οποία βιώνεται μία αληθινή χριστιανική ζωή. Με τη μετάνοια προσεγγίζουμε τον Θεό. Παραδεχόμαστε ότι έχουμε αποξενωθεί από την κοινωνία μαζί Του, από την αληθινή ζωή όπως τη δημιούργησε και μας την έδωσε Εκείνος, ότι έχουμε χάσει την πνευματική ομορφιά της ψυχής μας, ότι έχει ανέλπιστα καταστραφεί κάτι πολύτιμο και αγνό και όμορφο στη δομή της ύπαρξής μας. Μετάνοια είναι μία βαθιά επιθυμία επιστροφής, επιθυμία να διορθώσουμε την πορεία της ζωής μας, τις αποφάσεις μας, τη συμπεριφορά μας, επιθυμία να αποκτήσουμε τα θαυμάσια πλούτη που μας έδωσε ο Θεός, δηλαδή τη ζωή και τη δυνατότητα να τη χαιρόμαστε, να την ομορφαίνουμε δίνοντάς της νόημα με την πίστη, την αγάπη και τη γνώση. Ελάβαμε την ειρήνη και τη χαρά, την τιμή να είμαστε «τέκνα Θεού». Και όλα αυτά τα χάσαμε, τα χάνουμε καθημερινά, ζώντας μακριά από το όμορφο σπίτι του Θεού Πατέρα μας.
Η Εκκλησία όμως μας υπενθυμίζει αυτά που έχουμε χάσει, αυτά που έχουμε εγκαταλείψει, ότι με τις αισχρές αμαρτίες λερώσαμε την ψυχή μας, ότι δαπανήσαμε το χρόνο της ζωής μας με τη ραθυμία της ψυχής μας.
Ο άγιος Πατέρας μας Ιωάννης ο Χρυσόστομος στους εννέα λόγους του «Περί μετανοίας» μας υποδεικνύει τις οδούς της μετανοίας, δηλαδή τους τρόπους που βιώνεται η μετάνοια από τον πιστό.
