Tου Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ
Την αγάπην έχει σαν βασικό συστατικό και η προτροπή του Αποστόλου Παύλου που συνιστά στους Γαλάτας, όταν τους λέγει: «αλλήλων τα βάρη βαστάζετε και ούτως αναπληρώσετε τον νόμον του Χριστού» (Προς Γαλάτας στ΄, 2). Απαίτηση λοιπόν βασική του νόμου του Ευαγγελίου είναι η συμμετοχή του καθενός στα βάρη των άλλων. Ποια διάθεση όμως και ποια ικανότητα, για να βαστάξει και τα ελαφρότερα ακόμη βάρη των άλλων, μπορεί να έχει ο άνθρωπος όταν του λείπει η ρώμη, το σφρίγος, η αντοχή η ψυχική, που πηγάζει απ’ την αγάπη;
Θεμελιώδης νόμος της βιολογίας λέγει ότι η ζωή μεν προϋποθέτει τον σύνδεσμο και την συντονισµένη ενέργεια των κυττάρων-μονάδων, ο δε θάνατος την διάσπαση της συνοχής και την διακοπή της συνεργασίας. Πάρετε μία ζωική µονάδα, ένα ζωντανό κύτταρο. Εφόσον είναι απομονωμένη µονάς, παραμένει στάσιμο, όταν όμως συνδεθεί και συνεργασθεί με τους συντρόφους του, διαμορφώνει έναν οργανισμό που επιδέχεται πρόοδο και τελειοποίηση. Ωστε συνεργασία και αλληλεγγύη των ζωικών μονάδων είναι βασική απαίτηση της βιολογίας.
Ο ίδιος όμως βασικός νόμος ρυθμίζει και την κοινωνική ζωή. Το κύτταρο-μονάς του κοινωνικού οργανισμού είναι ο άνθρωπος. Αν τον αποσπάσετε από τους ομοίους του και τον απομονώσετε, θα μείνει στάσιμος ή το πολύ-πολύ θα κάνει βήμα …σημειωτόν. Μπορεί όμως να ξεφύγει από τον βούρκο της στασιμότητος, φθάνει να ξεφύγει από την μόνωσή του, να συντονίσει την δράση του με την δράση των συνανθρώπων του και να οργανώσει µαζί τους ομαδική ζωή: οικογενειακή, κοινωνική και πολιτειακή. Απλή όμως συμβίωση τοπική πολλών ανθρώπων, χωρίς ενδοψυχικό σύνδεσμο, χωρίς το της αγάπης στερέωμα, όχι µόνο πρόοδο, πολιτισμό και ευημερία δεν θ’ αποδώσει, αλλά και βιώσιμη καν κοινωνία δεν θα συμπήξει. Μάλλον θα παρουσιάσει την απαισίαν εικόνα της ανθρωπόµορφης αγέλης, που είχεν υπ’ όψιν ο Αγγλος κοινωνιολόγος Τόμας Χομπς ( 5 Απριλίου 1588 – 4 Δεκεμβρίου 1679), όταν έγραφε το «homo homini lupus» δηλ. ο άνθρωπος για τον άνθρωπο γίνεται λύκος. Και φυσικά όπου κλονίζονται τα κοινωνικά θεμέλια, γιατί λείπει η συνοχή της αλληλεγγύης και συνεργασίας, εκεί ευκολότερα κρημνίζεται και ποδοπατείται και κάθε ηθική αρχή, εκεί οργιάζει ο πόλεμος των πάντων κατά πάντων και ρημάζει τα πάντα. Η αγέλη όμως των λύκων δεν είναι το ιδανικό της ισορροπημένης ανθρώπινης ψυχής. Ο άνθρωπος φύσει είναι κοινωνικός, το δε έμφυτο ηθικό του αισθητήριο αποστρέφεται τους βρυχηθμούς της αγέλης και τους σπαραγμούς και το αιματοστάλακτο θέαμα. Η ανθρώπινη συνείδηση εφόσον κρατιέται ανόθευτη και ακαπήλευτη, εκ φύσεως είναι φιλάνθρωπη. Πιστό φερέφωνό της στην προχριστιανική εποχή μπορεί να θεωρηθεί ο Ελληνας ποιητής που διελάλησε το «ούτοι συνέχθειν αλλά συμφιλείν έφυν» (Σοφοκλέους, Αντιγόνη στ. 523, ed. Sir Richard Jebb, Cambridge (1891) δηλ. «γεννήθηκα για ν’ αγαπώ και όχι να μισώ», καθώς και ο Λατίνος Publius Terentius (195/185 – 159 π.Χ.) που στο έργο του «Εαυτόν Τιμωρούμενος» διεκήρυξε το «Homo sum, humani nihil a me alienum puto» δηλαδή «άνθρωπος είμαι και κάθε τι ανθρώπινο δεν μ’ αφήνει αδιάφορον!»· το οποίο στην συνέχεια κατέγραψε στις επιστολές του και ο Σενέκας (4π.Χ. – 65), (Seneca, Epistles 93-124, Translated by Richard M. Gummere. Cambridge: Harvard UP. 2006 pp.90f. (Ep. XCV, 53)· Publius Terentius Afer, Heauton Timorumenos, Act. 1, scene 1, line 77).
Είναι σαν ευοίωνα προανακρούσματα της υπέροχης διδαχής του Σωτήρος μας!
Ασυγκρίτως όμως επιτακτικότερη σε απαιτήσεις αλληλεγγύης και συμπαθείας και αγάπης είναι η Χριστιανική συνείδηση που έχει παιδαγωγηθεί με τα υπέροχα διδάγματα και παραδείγματα του Κυρίου και των δοκίμων μαθητών Του. Οι θεόπνευστοι του Χριστιανισμού Διδάσκαλοι στην προσωπική τους ζωή είχαν ήδη μετουσιώσει σε ζωντανή πραγματικότητα τις υπέροχες χριστιανικές αρχές που εκήρυττον, όπως το «αγαπάτε αλλήλους» (Ιωάννου ιγ΄, 14), το «μη ανταποδίδετε κακόν αντί κακού, αλλά νικάτε το κακόν διά του αγαθού» (Προς Ρωμαίους ιβ΄, 21), το «αλλήλων τα βάρη βαστάζετε» (Προς Γαλάτας, στ΄, 2)· το «οφείλετε υμείς οι δυνατοί τα ασθενήματα των αδυνάτων βαστάζειν» και άλλα πλείστα παρόμοια.
* * * * *
Με τέτοια δε διδάγµατα και με αντίστοιχα παραδείγµατα ζυμώθηκε και διαπλάστηκε η αρχαία χριστιανική κοινωνία, καθώς την οραματιζόταν η διάνοια του θείου Παύλου. Ο μέγας εκείνος Απόστολος διέβλεπε της χριστιανικής κοινωνίας το πρόπλασμα στον θεοσύστατο μηχανισμό του ανθρωπίνου σώματος, του οποίου κάθε μέλος θεωρεί τον εαυτό του αλληλέγγυο με όλα τα άλλα μέλη, με τα οποία προθύμως συνεργάζεται και έτσι εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη λειτουργία και ευεξία του όλου σώματος. Κανένα μέλος δεν διεκδικεί προνομιούχο θέση και δεσποτεία επάνω στα άλλα. Κανένα μέλος δεν εκμεταλλεύεται την εργασία και τον ιδρώτα των άλλων. Κανένα μέλος δεν αδιαφορεί για τα παθήματα των άλλων. Τουναντίον μάλιστα, όταν πάσχει ένα μέλος, συμπάσχουν και τα υπόλοιπα και εργάζονται εντατικότερα για ν’ αναπληρώσουν την εργασία του ασθενούς συντρόφου των. Οταν λ.χ. εξασθενήσει το μάτι ή το αυτί µας είτε παύσει ολότελα να λειτουργεί, τότε τα άλλα αισθητήρια όργανα λειτουργούν εντονότερα, για ν’ αναπληρώσουν τον απόμαχό τους σύντροφο. Ο συνδετικός κρίκος, αγαπητοί µου αδελφοί, που συνδέει µέλη του σώματος εις ενιαίο σύνολο με θαυμαστή αλληλεγγύη και συμπάθεια και αμοιβαία μέριμνα και συμμετοχή σε κάθε πόνο και κάθε χαρά, είναι η ψυχή. Του δε οργανισμού της Χριστιανικής κοινωνίας η ψυχή και η πνοή, το στολίδι και το άρωμα, είναι η αγάπη.
* * * * *
Οταν λοιπόν λείψει της αγάπης η εξευγενιστική πνοή και δύναμη, τότε και σε Χριστιανική ακόμη κοινωνία θα συναντήσετε την µεγάλη ανορθογραφία και αντινομία του εξωκεντρικού πλουσίου που είναι βυθισμένος στην χλιδή και την ευμάρεια, αγνοεί δε τους πτωχούς Λαζάρους που ζητούν να χορτάσουν από τα ψίχουλα της τραπέζης του! Θα συναντήσετε το αποκαρδιωτικό θέαμα του ναρκισσευοµένου νεόπλουτου, του καλοντυμένου με πορφύρα και βύσσο, που αδιαφορεί για τους ρακένδυτους και ξυπόλυτους συνανθρώπους του. Θα απαντήσετε το σκανδαλώδες θέαμα του δυναμικού σε χρήμα, που απολαμβάνει μακαρίως την θαλπωρή του «καλοριφέρ» και τη δροσιά του air-condition, αλλά δεν του καίγεται καρφί για τους παρίες της ζωής, που τουρτουρίζουν µέσα στις τρώγλες ή ταλαιπωρούνται από τους καύσωνες. Θα συναντήσετε το απάνθρωπο θέαμα του κυανόαιµου, ο οποίος στο πρώτο του πτέρνισµα λαμβάνει κάθε προφυλακτικό μέτρο για να προλάβει ή να περιορίσει το συνάχι του, μένει όμως ανάλγητος στο άκουσμα ή στο θέαμα του φυματικού, που στερείται τα στοιχειώδη της τονώσεώς του εφόδια: το κρέας, το γάλα, το αυγό. Τέτοιες νοσηρές, γαγγραινώδεις εκδηλώσεις, δεν επιτρέπεται στον ιερό άμβωνα να τις αντιπαρέλθει με σιωπή.
* * * * *
Για να ζωντανεύσει η σε πολλά ξεθωριασμένη και άτονη κοινωνία στην εποχή της παγκοσμιοποιήσεως και πολυπολιτισμικότητας, πρέπει να στραφεί στις πηγές του αρχέγονου Χριστιανισμού και από εκεί να δεχθεί εμπνεύσεις και κατευθύνσεις για την ηθική της εξυγίανση. Το θεόπνευστο βιβλίο των Πράξεων με ολίγες μεν αδρές γραμμές, μας δίνει την εικόνα της πρώτης χριστιανικής κοινότητος στην Ιερουσαλήμ. Μία καρδιά, λέγει, και μία ψυχή είχαν όλοι οι πιστοί. Την μικρή ή μεγάλη περιουσία τους δεν την θεωρούσαν σαν ιδιοκτησία αποκλειστικώς προσωπική. Πολλοί μάλιστα ιδιοκτήται αγρών ή σπιτιών πωλούσαν τα κτήματά τους και προσέφεραν το αντίτιμο στους Αποστόλους, για να βοηθήσουν τους πτωχοτέρους, αναλόγως με τις ανάγκες του καθενός (Πράξεων ε΄, 32-35).
Εν τω μεταξύ, ας προσέξουμε και άλλη μαρτυρία της Αγίας Γραφής για την κοινωνική αλληλεγγύη των πρώτων χριστιανών. Ενέσκηψε κάποτε στην Ιουδαία φοβερή ξηρασία και πείνα, που έφερε φυσικά σε δεινή θέση και τους εκεί χριστιανούς. Μόλις όμως έγινε γνωστό στον Χριστιανικό κόσμο το θλιβερό γεγονός, αμέσως δόθηκε το σύνθημα του γενικού συναγερμού και διοργανώθηκε παγχριστιανικός έρανος, που ανεκούφισε τους δοκιμασθέντας από τον λιμό Χριστιανούς (Προς Ρωμαίους ιε΄, 25-28 και Προς Κορινθίους Β΄, θ΄, 1-10). Αλλά μήπως στέρευσε ολότελα στους κατόπιν χρόνους η χριστιανική κοινωνική αλληλεγγύη; Κάθε άλλο! Αναλόγους εκδηλώσεις υπέροχου αλτρουισμού θα συναντήσετε σε κάθε ακραιφνή Χριστιανική κοινωνία κάθε τόπου και εποχής.
* * * * *
Οσον αφορά δε ειδικώς την Εκκλησία, όπως σε αρχαιότερα χρόνια έτσι και σε πρόσφατα, χωρίς καμιά εξωκοινοτική ενίσχυση, κατόρθωσε να καλλιεργήσει της κοινωνικής προνοίας την φυτεία με ζήλο ευαγγελικό και με καλή απόδοση. Και στον τοµέα δε αυτόν, εμόχθησαν και μοχθούν οι κατά τόπους Ιερές Μητροπόλεις με τις υπαγόμενες σ’ αυτές Ενορίες και τα ποικιλώνυμα σωματεία και συσσίτια. Λόγω έλλειψης του απαιτουμένου χρόνου, δεν θα επεκταθώ στην εξιστόρηση του κοινωφελούς έργου των. Εξάλλου όποιος επιθυμεί, μπορεί να αναζητήσει τα στοιχεία της κοινωνικής προσφοράς της Εκκλησίας στα Δελτία Τύπου της Ιεράς Συνόδου και στις Ανακοινώσεις των Ιερών Μητροπόλεων και των Ενοριών. Θα είμαι όμως αδικαιολόγητος, αν φειδωλευθώ έστω και λίγα λόγια οφειλετικής ευγνωμοσύνης και τιμής προς τα πολλά στελέχη και τους ακούραστους συνεργάτες τους, που εργάζονται για την ανακούφιση των δοκιμαζομένων αδελφών μας.
Οποιος ενδιαφέρθηκε να παρακολουθήσει το κοινωφελέστατον έργον του Εκκλησιαστικού Οργανισμού, όποιος είχε την ευκαιρίαν να εκτιμήσει τον αγνό ζήλο, τον ιερό ενθουσιασμό, την ακούραστη δραστηριότητα, την ανύστακτη στοργή, την αθόρυβη καλοσύνη και την πλουσιοπάροχη μέριμνα των πρωταγωνιστών της θεοφιλούς αγάπης και προσφοράς, είναι αδύνατον να μην έχει αισθανθεί στης ψυχής του τα τρίσβαθα συγκίνηση ιερά και να μην θεωρεί τον εαυτό του οφειλέτη ευγνωμοσύνης και τιμής προς την τιμημένη χορεία των ιδρυτών και πρωτεργατών, των στυλοβατών και οργανωτών των υπερόχων σε κοινωνική ιεροτελεστία Εκκλησιαστικών δομών.
