Του Αρχιμανδρίτη Διονυσίου Χατζηαντωνίου, εφημερίου του Ι.Ν. Αγίας Φιλοθέης Δήμου Φιλοθέης-Ψυχικού και δρος Θεολογίας
Ο Ευαγγελιστής και Απόστολος Ιωάννης είναι κυρίως γνωστός ως ο αγαπημένος μαθητής του Κυρίου και ως ο μαθητής εκείνος που, κατόπιν υπόδειξης του εσταυρωμένου Χριστού, φρόντισε την Παναγία Μητέρα Του μέχρι την κοίμησή Της. Αυτό, όμως, που δεν είναι ευρύτερα γνωστό είναι το γεγονός ότι είναι ο πρώτος που αντιμετώπισε τις αιρέσεις συγγράφοντας το τέταρτο Ευαγγέλιο και τις δύο πρώτες Καθολικές Επιστολές, αλλά και ορίζοντας τον πρώτο «Κανόνα αληθείας» στην Εκκλησία, το πρώτο στην Ιστορία σύμβολο πίστεως.
Κατά τον Όσιο Ιερώνυμο, ο Απόστολος Ιωάννης συνέγραψε στην Έφεσο το τέταρτο και θεολογικότερο Ευαγγέλιο, κατόπιν παράκλησης των επισκόπων της Μικράς Ασίας, για να αντιμετωπίσουν τους πρώτους αιρετικούς.
Ο Κήρινθος, ο πρώτος μεγάλος αιρετικός στην Ιστορία, δίδασκε ότι: α) Υπάρχει ο καλός και ο κακός Θεός και ότι ο κόσμος είναι δημιούργημα του κακού Θεού. β) Ο Ιησούς δεν γεννήθηκε από παρθένο, αλλά ήταν καρπός του Ιωσήφ και της Μαρίας. γ) Ο Λόγος του Θεού δεν σαρκώθηκε, αλλά κατοίκησε στον άνθρωπο Ιησού μόνο από τη βάπτιση μέχρι το πάθος. Επομένως, ο Χριστός μόνο φαινομενικά έγινε άνθρωπος και την ώρα του πάθους μόνο φαινομενικά έπαθε.
Με το Ευαγγέλιο που συνέγραψε ο Απόστολος Ιωάννης καταδικάζει τον Κήρινθο και τους άλλους αιρετικούς που ενστερνίζονταν παρόμοιες διδασκαλίες, διακηρύσσοντας ήδη από την αρχή του: α) Τη θεότητα του Χριστού, με τη φράση, «Εν αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ην προς τον Θεόν και Θεός ην ο Λόγος» (1,1). β) Ότι Εκείνος είναι ο Δημιουργός του κόσμου, με τη φράση, «πάντα δι᾿ Αυτού εγένετο και χωρίς Αυτού εγένετο ουδέν εν ο γέγονεν» (1,3). γ) Την ανθρωπότητα του Χριστού, με τη φράση, «Και ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν» (1,14).
Ο Ιωάννης δεν ήταν μόνο ο πρώτος που διά του Ευαγγελίου του αντιμετώπισε τις αιρέσεις, αλλά και ο πρώτος που όρισε τον «Κανόνα της αληθείας» στην Εκκλησία, αντιτιθέμενος δι’ αυτού στις διδασκαλίες των αιρετικών της εποχής του. Είναι πολύ χαρακτηριστική μια ιδιαίτερα σημαντική πληροφορία του Αγίου Ειρηναίου Λυώνος, μαθητή του Αγίου Πολυκάρπου Σμύρνης, ο οποίος υπήρξε μαθητής του Ευαγγελιστού Ιωάννου. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Άγιο Ειρηναίο, ο Ιωάννης θέλησε να ξεριζώσει την πλάνη που έσπειραν στους ανθρώπους ο Κήρινθος και οι άλλοι αιρετικοί και για αυτό όρισε στην Εκκλησία τον «Κανόνα της αληθείας», ο οποίος είναι ο εξής: «Υπάρχει ένας Θεός παντοδύναμος, ο οποίος με τον Λόγο Του δημιούργησε τα πάντα, ορατά και αόρατα, και με Αυτόν έδωσε τη σωτηρία στους ανθρώπους που δημιούργησε». Επομένως, ο πρώτος στην Ιστορία «Κανών της αληθείας» είναι όντως, και όχι κατ’ ευφημισμόν, αποστολικός και παρατηρούμε ότι περιελάμβανε ό,τι ακριβώς οι αιρετικοί αμφισβητούσαν.
Ο ίδιος ο Ευαγγελιστής, χρησιμοποιώντας τον «Κανόνα» του στις δύο πρώτες Καθολικές Επιστολές του εναντίον της διδασκαλίας του Κηρίνθου και των λοιπών αιρετικών, καταδικάζει απερίφραστα τους πρώτους αιρετικούς, αλλά και τους αιρετικούς όλων των εποχών, ακόμη και τους σημερινούς, όπως τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, τους Πεντηκοστιανούς, τους Ευαγγελικούς, τους Αντβεντιστές κ.ά., οι οποίοι αρνούνται: α) Την τριαδικότητα του Θεού. β) Το γεγονός ότι ο άναρχος Θεός Λόγος δημιούργησε τον κόσμο. γ) Την τέλεια θεία φύση και την τέλεια ανθρώπινη φύση του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού.
Μέσω των δύο πρώτων Καθολικών Επιστολών του ο Απόστολος Ιωάννης καταδικάζει απερίφραστα τους αιρετικούς, ταυτόχρονα όμως καλεί τους πιστούς να είναι σε «κοινωνία» με την Αποστολική Εκκλησία, που είναι η μόνη που μαρτυρεί αληθινά για τον σαρκωθέντα Θεό Λόγο. Αυτή η κοινωνία είναι η μοναδική προϋπόθεση για έναν πιστό, εάν επιθυμεί να έχει κοινωνία με τον Πατέρα και τον σαρκωθέντα Υιό Του, τον Ιησού Χριστό (Α’ Ιω. 1,3).
Πρέπει, λοιπόν, να γνωρίζουν οι πιστοί ότι, απομακρυνόμενοι από την Εκκλησία και ακολουθώντας τους αιρετικούς που διδάσκουν αναμφισβήτητα ψευδείς διδασκαλίες, χάνουν τη σωτηρία τους, γιατί «εκτός Εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία».
