Το Τριώδιο, για το οποίο γίνεται λόγος αυτή την περίοδο, έχει δύο έννοιες: μία θρησκευτική και μια κοσμική. Και οι δύο πάντως έννοιες του Τριωδίου έχουν κοινή αφετηρία την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, άσχετα αν έχουν διαφορετικό περιεχόμενο και διαφορετική διάρκεια. Η κοσμική έννοια του Τριωδίου μάς παραπέμπει στα μασκαρέματα, στους χορούς και στις διασκεδάσεις με την συμπαρομαρτούσα σε αυτές κραιπάλη, έχει δε διάρκεια τεσσάρων εβδομάδων, όσες δηλ. είναι οι εβδομάδες των Απόκρεω. Αντιθέτως η θρησκευτική έννοια του Τριωδίου είναι συνυφασμένη με την πιο πνευματοφόρο περίοδο της Εκκλησίας, αφού μάς δείχνει τον εξαιρετικά σπουδαίο για όλους μας δρόμο της εσωτερικής ανασυγκρότησης μέσω της περισυλλογής και της αυτοενδοσκόπησης με πολύ σημαντικά στηρίγματα της σχετικής πορείας μας την μετάνοια και την προσευχή. Το Τριώδιο με την θρησκευτική του έννοια έχει διάρκεια 10 εβδομάδων. Αρχίζει και αυτό την πρώτη Κυριακή των Απόκρεω, όπως και το κοσμικό Τριώδιο. Δεν σταματάει όμως στις απόκριες. Βαίνει πέραν αυτών και, αφού διανύσει την μακρά περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδος, της Εβδομάδος δηλ. των Παθών, φθάνει μέχρι την νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου, για να παραδώσει την «σκυτάλη» στην περίοδο της λαμπροφόρου Αναστάσεως του Κυρίου. Ο καθένας, ανάλογα με τα πιστεύματά του και τις αντιλήψεις του για την ζωή και τον επέκεινα αυτής χώρο βιώνει την μορφή του Τριωδίου που τον εκφράζει. Εμείς θα ομιλήσουμε εδώ σήμερα για το Τριώδιο με την θρησκευτική του έννοια, διότι μάς προσφέρει εκείνο που δεν μπορούν να μάς δώσουν τα μασκαριλίκια, τα ξεφαντώματα και όσα άλλα πλαισιώνουν τις Απόκριες.
Η πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου, που την εγκαινιάζει, όπως ελέχθη, η Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, μάς διδάσκει κάτι πολύ σπουδαίο για όλους μας, που όμως δεν μάς το εδίδαξε ποτέ κανένα σχολείο από εκείνα, τα οποία μάς έμαθαν τα γνωστικά γράμματα. Μάς νουθετεί κατ’ αρχάς να μη έχουμε έπαρση και αλαζονεία κατά την συναναστροφή μας με τους άλλους ανθρώπους. Η Εκκλησία γνωρίζει ότι ζούμε σε άφιλους καιρούς, σε καιρούς, κατά τους οποίους το σχολείο και η οικογένεια παράγουν «καβαλημένα καλάμια», τα οποία κυκλοφορούν καθημερινά ανάμεσά μας με «πλοηγό» την υπεροψία. Αν μάλιστα οι «ιππείς» των «καλάμων» τύχει να ξέρουν δυο αράδες γράμματα παρά πάνω από τους άλλους, τους «πεζούς» των διασταυρούμενων διαδρομών, τότε το «τοπίο» αγριεύει πολύ από το «χλιμίντρισμα» των «ιππευμένων καλάμων». Απάναντι σε όλα αυτά το «Σχολείο της Εκκλησίας», στο οποίο Δάσκαλος είναι ο ίδιος ο Χριστός, μάς διδάσκει ένα άλλο ήθος, που κάνει πιο ανθώπινη την κοινωνία μας και τους ανθρώπους αχθοφόρους των στοιχείων εκείνων που είναι απαραίτητα για το «χτίσιμο» μιας αγαπητικής σχέσης μεταξύ μας με τις προδιαγραφές της «δόμησης» αυτής της σχέσης από τον Ναζωραίο και με ακρογωνιαίο λίθο της την αρετή της ταπείνωσης. Μέσα σε μια τέτοια σχέση αλληλοπεριχώρησης ο άλλος, ο συνάνθρωπός μας, δεν τοποθετείται ποτέ απέναντί μας ως στόχος, για να αδειάσουμε επάνω του τα απωθημένα μας, αλλά γίνεται πλησίον, αδελφός, αναβαθμός της προσωπικής μας δικαίωσης κατά την ώρα της κρίσεως. Η Διδαχή του Χριστού μέσα στο δικό Του «Σχολείο» μάς περιγράφει ακόμη το στερεότυπο του «φαρισαϊσμού», το οποίο επολέμησε σκληρά ο Ιησούς και μάς συνιστά να αποφεύγουμε την ταύτιση της συμπεριφοράς μας με αυτό το πολλαπλώς βλαπτικό στερεότυπο, το οποίο αναδεικνύει την υποκρισία πολλών εξ ημών και είναι, δυστυχώς, βαθειά ριζωμένο στην νοοτροπία πολλών ανθρώπων, που εύκολα μπορούν να σε παραπλανήσουν και να σε κάνουν να πιστέψεις το ψέμα ως αλήθεια..
Η δεύτερη εβδομάδα του Τριωδίου μάς εισάγει σε ένα άλλο, εξ ίσου σπουδαίο κεφάλαιο, της Διδασκαλίας του Ναζωραίου, με την υπέροχη Παραβολή του Ασώτου. Τα πρόσωπα της παραβολής αυτής δεν είναι πλάσματα της φαντασίας, με την οποία φτιάχνουμε τα παραμύθια και τους πρωταγωνιστές τους. Είναι άνθρωποι με τις ιδιότητες και την νοοτροπία, που περιγράφεται στην σχετική παραβολή και μπορούμε να τούς συνατήσουμε σε κάθε εποχή. Επομένως αντιπροσωπεύουν τον καθένα από εμάς. Τον Πατέρα με τα πλούτη, τους υπηρέτες και την αρχοντιά του, αλλά και με την μεγαλοψυχία του θα μπορούσε να τον φαντασθεί κάποιος ως «Βασιλιά» κάποιας περιοχής (έτσι εννοεί ο Χριστός τον Θεό-Ππατέρα στη σχετική Παραβολή Του). Τον μικρό υιό τον βλέπουμε να προβάλλει με δύο ιδιότητες στην σχετική Παραβολή: Με ην ιδιότητα του «ασώτου», του παιδιού δηλ., που διαχειρίσθηκε με απερισκεψία και επιπολαιότητα τα πλούτη, τα οποία εζήτησε και έλαβε από τον πατέρα του, αλλά και με την ιδιότητα του μετανοιωμένου τέκνου, που συναισθάνθηκε το παραστράτημά του και βρήκε την δύναμη να επιστρέψει με συντριβή στους κόλπους του πατέρα του και να ζητήσει συγχώρηση από αυτόν. Τον πρεσβύτερο υιό, το καλό και υπάκουο στον πατέρα του παιδί, με την σκληροκαρδία του, που δεν συγχωρεί ασώτους, έστω και μετανοιωμένους, και με την στενόμυαλη αντίληψη για την συνέπεια απέναντι στο χρέος, που θεωρείται ισχυρότερη από μια συγκλονιστική εσωτερική μεταστροφή ενός παραβάτη του χρέους. Έτσι, εσωτερικές μεταμορφώσεις ενός ασώτου, που θα κρατούσαν γονυπετή προ αυτών κάθε άνθρωπο με στοιχειώδεις ευαισθησίες, για τον πρεσβύτερο υιό είναι αδιάφορες. Γι’ αυτό και αρνείται να συμμετάσχει στην χαρά για την επιστροφή του χαμένου αδελφού του, που βρήκε τον δρόμο της επιστροφής στην πατρική του οικία. Εάν βάλουμε στον «ζυγό» της αξιολογικής στάθμισης από την μια μεριά την συνολική συμπεριφορά του ασώτου, αλλά μετανοιωμένου υιού και από την άλλη μεριά την αντίστοιχη συνολική συμπεριφορά του υπάκουου στις ενολές του πατέρα, αλλά σκληρόκαρδου απέναντι σε μια μετανοιωμένη ψυχή υιού, θα δούμε την «ζυγαριά» να γέρνει προς την μεριά του μετανοιωμένου ασώτου. Ποιά είναι, αλήθεια, τα μηνύματα που μάς στέλνει ο άσωτος υιός με την μετάνοιά του και ο υπάκουος υιός με την σκληροκαρδία του απέναντι στον μετανοιωμένο αδελφό του; Ο Παράδεισος είναι γεμάτος από μετανοιωμένους αμαρτωλούς, ασώτους, ληστές, και άλλους. Αυτοί δείχνουν τον δρόμο της σωτηρίας σε όλους τους αμαρτωλούς, για τους οποίους άλλωστε ήλθε ο Χριστός στην γη. Ο Χριστός έγινε άνθρωπος, για να καλέσει σε μετάνοια και να σώσει τους αμαρτωλούς.
Η Τρίτη εβδομάδα του Τριωδίου μάς παραπέμπει στην Ημέρα της Κρίσεως, την οποία ουδείς πρόκειται να αποφύγει, άσχετα αν πιστεύει σε αυτήν ή την απορρίπτει. Με εξαίρεση τις κατ’ έγκληση διωκόμενες περιπτώσεις, κανένας κοσμικός δικαστής δεν ρωτάει εκείνον, που πρόκειται να δικάσει, εάν θέλει ή όχι να τον κρίνει. Κατά μείζονα λόγο συμβαίνει αυτό με τον Θεό-Πατέρα, τον Δίκαιο Κριτή πάντων. Τα κριτήρια, με τα οποία θα μάς κρίνει ο Θεός, μάς τα αποκαλύπτει ο Χριστός στο Ευαγγέλιο της Κρίσεως. Είναι η στάση του καθενός από εμάς απέναντι στον πλησίον, που συναντήσαμε ή μάς συνάντησε στον δρόμο μας. Έτσι, για να έχουμε μια εικόνα, πού και πώς πορευόμαστεστην ζωή μας. Είναι λοιπόν ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι ο δρόμος προς τον Παράδεισο ή την Κόλαση διέρχεται ανυπερθέτως μέσα από την συμπεριφορά μας προς τον πλησίον.
Η πρώτη περίοδος του Τριώδίου, πριν εισέλθουμε στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή τελειώνει με την τετάρτη εβδομάδα αυτού που είναι αφιερωμένη στην έξοδο των πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο. Για να αποκατασταθούν οι διαταραχθείσες σχέσεις του Θεού με τους ανθρώπους και να πάψει πια ο θάνατος να διαφεντεύει την ζωή των απογόνων του Αδάμ και της Εύας, ο Θεός συνέλαβε το Σχέδιο της Θείας Οικονομίας, την εκτέλεση του οποίου ανέθεσε στον Μονογενή του Υιό. Την ολοκλήρωση του Σχεδίου αυτού την βλέπουμε την νύκτα της Αναστάσεως, καθώς ο Χριστός, εγερθείς εκ νεκρών, ανασταίνει μαζί του τον Αδάμ και την Εύα. Γι’ αυτό ο υμνωδός του Ακαθίστου Ύμνου προσφωνώντας την Θεοτόκο Μητέρα του Κυρίου τής απευθύνει τον χαιρετισμό, που προαναγγέλλει τα μέλλοντα να συμβούν: «Χαίρε των δακρύων της Εύας η λύτρωσις».
