Αρχική » Θρησκευτική Λαογραφία και Ελληνική Ακαδημαϊκή ζωή – Ορισμένες Παρατηρήσεις – Ε΄

Θρησκευτική Λαογραφία και Ελληνική Ακαδημαϊκή ζωή – Ορισμένες Παρατηρήσεις – Ε΄

Του Δρος Μ. Βαρβούνη στην Κιβωτό της Ορθοδοξίας

από ikivotos

Η συγκριτική μελέτη των εγχειριδίων που παραπάνω αναφέρθηκαν, και τα οποία χρησιμοποιήθηκαν – και συνεχίζουν ενίοτε να χρησιμοποιούνται – στη διδασκαλία της θρησκευτικής Λαογραφίας σε προπτυχιακά προγράμματα σπουδών ελληνικών ΑΕΙ, μπορεί να οδηγήσει σε ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα: Αρχικώς πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η σύγχρονή μας μελέτη της ελληνικής λαϊκής θρησκευτικής συμπεριφοράς απομακρύνεται από την παλαιά ελληνική παράδοση της μελέτης της «λαϊκής λατρείας», κατά το ότι δεν αναζητά οπωσδήποτε αρχαίες και προαιώνιες ρίζες στα έθιμα και τις εθιμικές μορφές που ερευνά, αλλά ενδιαφέρεται και για συγχρονικές ή νεωτερικές μορφές, ως επίσης και για το σύνολο των σχέσεων που μπορεί να αναπτύξει ο πιστός με την θρησκεία του, κατά βάση μέσα στο ενοριακό πλαίσιο, για το οποίο έγινε και παραπάνω λόγος.

Έτσι, η σύγχρονη λαογραφική μελέτη της λαϊκής θρησκευτικότητας ξεφεύγει από τα καθιερωμένα, συχνά μάλιστα ασχολείται και με ζητήματα που δεν θα αναγνωρίζονταν ως αντικείμενα της Λαογραφίας, από τους παλαιότερους ή παραδοσιακότερους λαογράφους, όπως, λόγου χάριν, οι οικονομικές σχέσεις του πιστού με την ενορία, η κοινωνική υπόσταση, η έμφυλη διάσταση και η λειτουργικότητα των ποικίλων εθίμων, αλλά και νεώτερες ή σύγχρονες μορφές τους, που μπορεί να μην έχουν ιστορικές βάσεις, προσδιορίζουν όμως την σύγχρονή μας λαϊκή θρησκευτική συμπεριφορά.

Από την άλλη πλευρά, η συστηματική διδακτική αναφορά όλων αυτών των παραγόντων οδηγεί και στη διαπίστωση ορισμένων αρχών, που διέπουν τη σύγχρονη εκδήλωση του θρησκευτικού φαινομένου από το λαό. Πέρα από τη δράση των εθνοτοπικών και πολιτιστικών συλλόγων, υπάρχει και η παρέμβαση διαφόρων φορέων της τοπικής και νομαρχιακής αυτοδιοίκησης κάθε περιοχής, οι οποίοι στα λαϊκά θρησκευτικά έθιμα κάθε τόπου αναγνωρίζουν οριακά σημεία τοπικών πολιτισμικών ταυτοτήτων, όπως οι ίδιοι τα αντιλαμβάνονται, τα προσλαμβάνουν και τα προβάλλουν. Αποτέλεσμα της σημαντικής αυτής διεργασίας είναι ότι δημιουργούνται συνεχώς νέες εθιμικές μορφές, οι οποίες, κατά κανόνα, διέπονται από την τάση της αποϊεροποίησης και διακρίνονται για την εκκοσμικευμένη υπόστασή τους, αλλά και ότι οι νέοι επιστήμονες εκπαιδεύονται να τις αναγνωρίζουν και να μπορούν να τις μελετήσουν επαρκώς, εξοικειωνόμενοι με αυτές.

Η τάση αυτή συνδέεται άμεσα με το φαινόμενο της ανανέωσης και του εμπλουτισμού της εθιμικής και θρησκευτικής ζωής ενός τόπου, με την εισαγωγή νέων στοιχείων. Όσο κι αν η γνωστή και διαπιστωμένη αγάπη του λαϊκού ανθρώπου προς την τελετουργία συντελεί ώστε τα έθιμα να μην εξαφανίζονται, όσο κι αν το θρησκευτικό και λατρευτικό σύστημα από μόνο του χαρακτηρίζεται εξ’ ορισμού για την συντηρητικότητά του, εντούτοις οι τάσεις και οι πρακτικές της ανανέωσης είναι ορατές και απτές, στη νεωτερική θρησκευτική Λαογραφία, και περιλαμβάνονται στα εγχειρίδια που προαναφέρθηκαν, άρα και στην ακαδημαϊκή διδασκαλία της λαϊκής θρησκευτικότητας, παραδοσιακής και νεωτερικής.

Σε αυτή την πραγματικότητα, που προσδιορίζει γενικότερα τον σύγχρονο λαϊκό πολιτισμό, η Λαογραφία ανταποκρίνεται με την καθιέρωση του κλάδου της «αστικής Λαογραφίας», όσο και με την θεματική και μεθοδολογική ανανέωση παλαιότερων κατηγοριών της, όπως η «θρησκευτική Λαογραφία», ώστε οι ποικίλες εκδηλώσεις της λαϊκής θρησκευτικότητας να μελετώνται καταλλήλως. Και αυτό διδάσκεται επαρκώς στις φοιτήτριες και τους φοιτητές των ελληνικών ΑΕΙ, τα οποία περιλαμβάνουν την «θρησκευτική Λαογραφία» στα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών τους.

Για τους λόγους αυτούς, η σχετική βιβλιογραφία συνεχώς αυξάνεται, και οι αντίστοιχες λαογραφικές σπουδές βρίσκονται σήμερα σε αξιοσημείωτη άνθιση. Και είναι πιθανό να συνεχιστεί αυτό, αφού ο λαός δεν σταματά ποτέ να δημιουργεί πολιτισμικά, και να υιοθετεί νέες απόψεις και εκδηλώσεις, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο, όπου δηλαδή οι μορφές αυτές καλύπτουν τις αντίστοιχες ψυχολογικές ανάγκες του. Γι’ αυτό και η «θρησκευτική Λαογραφία» αποτελεί έναν διαρκώς αναπτυσσόμενο κλάδο της Λαογραφίας, με μεγάλες προοπτικές για το μέλλον, και με χώρο για να εργαστούν ερευνητικά πολλοί νέοι επιστήμονες.

Την πραγματικότητα αυτή αντανακλά και εξεικονίζει και η ακαδημαϊκή διδασκαλία της, μέσα από τα πανεπιστημιακά λαογραφικά εγχειρίδια που προαναφέρθηκαν.

 

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

close