Του Μ. Γ. Βαρβούνη, καθηγητή Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
Ο λαός μας, όπως έχει σωστά διαπιστώσει παλαιότερα ο Στάθης Δαμιανάκος, διακρίνεται για μια διαχρονική παράδοση ανταρσίας απέναντι σε κάθε προσπάθεια κρατικής ή εξουσιαστικής εκ των άνω επιβολής. Μόνο μια εξουσία στο πέρασμα των αιώνων δέχθηκε, την πνευματική εξουσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έχοντας πειστεί για τη φιλογενή δράση της και έχοντας κάνει το ελληνορθόδοξο παραδοσιακό βίωμα χαρακτήρα και επιλογή του κοινού ελληνικού, ατομικού, οικογενειακού και συλλογικού, παραδοσιακού βίου.
Υπάρχουν βέβαια ορισμένα στοιχεία της παράδοσης, κυρίως στον τομέα του υλικού πολιτισμού, τα οποία είναι ξεπερασμένα από τις εξελίξεις. Όταν όμως λέμε παράδοση, κυρίως εννοούμε τα στοιχεία του κοινωνικού και του πνευματικού βίου, τα οποία σχετίζονται με την έννοια της πολιτισμικής ταυτότητας και τα οποία έχουν διαχρονικές εφαρμογές, χωρίς αυτό να σημαίνει βεβαίως ότι δεν επιδέχονται αλλαγές, αφού είναι ιστορικά προσδιορισμένα.
Η παράδοση αποτελεί στοιχείο που κατεξοχήν διδάσκεται, πρώτα στο οικογενειακό και κατόπιν στο κοινωνικό πλαίσιο. Αποτελεί επίσης «αίρεσιν βίου», υπό την έννοια ότι η αποδοχή και η εφαρμογή της δεν μπορεί να είναι επιλεκτικές, δεδομένου ότι προβάλλει ένα ολοκληρωμένο πρότυπο ζωής. Είναι κυρίως ήθος και στάση ζωής και δράσης, ένα ασφαλές πολιτισμικό χαρακτηριστικό, μέσω του οποίου οι λαοί διακρίνονται και δεν συγχέονται, διαφοροποιούνται, παραλλήλως, δε, ασκούνται στην αλληλοκατανόηση και στην αρμονική συνύπαρξη, εφόσον η παράδοση εφαρμοστεί σωστά.
Στις μέρες μας, όπως και με άλλες ευκαιρίες έχουμε διαπιστώσει, βρίσκεται σε εξέλιξη μια περίπλοκη ομογενοποιητική διαδικασία, η οποία συνοπτικά ονομάζεται «παγκοσμιοποίηση». Τα κίνητρα της πραγματικότητας αυτής, την οποία τείνουν να μας επιβάλλουν διάφοροι και με ποικίλους τρόπους -ανάμεσα στους οποίους η προβολή και η επιβολή διά της μιμήσεως πολιτισμικών προτύπων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και διαδικτυακής επικοινωνίας-, είναι κατ’ ουσίαν οικονομικά, καθώς στοχεύουν στη δημιουργία μεγάλων αγορών, στην καλλιέργεια αγοραστικού κοινού, πολυεθνικού, με τις ίδιες αισθητικές προτιμήσεις, ώστε τα προϊόντα των πολυεθνικών εταιρειών που στηρίζουν την όλη προσπάθεια να διοχετεύονται στις αγορές και να απορροφώνται χωρίς ιδιαίτερο κόστος.
Η παγκοσμιοποίηση είναι επιβολή πολιτισμικών προτύπων με στόχο την δημιουργία μεγάλων αγορών
Εδώ απαιτείται η προσωπική μας αντίσταση, ως μία πράξη ευθύνης απέναντι στην Ιστορία και στην παράδοση του Γένους, αλλά και στο μέλλον των παιδιών μας. Αν ο ελληνορθόδοξος χαρακτήρας της παράδοσής μας αλλοιωθεί ή καταστραφεί, θα έχουμε χάσει τη βασική πυξίδα της πορείας του Γένους μας στα ταραγμένα νερά της Ιστορίας και στον ευρύτερο μεσογειακό και βαλκανικό χώρο, όπου πνέουν συχνά επικίνδυνοι θυελλώδεις άνεμοι. Το μέλλον μας είναι άρρηκτα δεμένο με την ιδιαίτερη ταυτότητά μας, γι’ αυτό και η εμμονή στην παράδοσή μας, στη θρησκεία, στις κοινωνικές και πολιτισμικές δομές μας αποτελεί πράξη πολιτισμικής αντίστασης, που συνδέεται στενά με τη δυνατότητα επιβίωσής μας στο πλαίσιο της ιστορικής συγκυρίας που καθημερινά διαμορφώνεται.
Αν ο ελληνορθόδοξος χαρακτήρας της παράδοσής μας αλλοιωθεί ή καταστραφεί, θα έχουμε χάσει τη βασική πυξίδα της πορείας του Γένους μας στα ταραγμένα νερά της Ιστορίας
Έτσι πρέπει να αντιμετωπίσουμε και να προσλαμβάνουμε την ελληνορθόδοξη παράδοση του Γένους, όχι ως φράχτη που μας περιορίζει αλλά ως δρόμο που μας οδηγεί στην επιβίωση και δικαιώνει τη συλλογική δημιουργία και προσφορά του Γένους, αλλά και την αυθύπαρκτη υπόστασή μας στο ευρωπαϊκό περιβάλλον των λαών, όπου από δεκαετίες ανήκουμε.
Γι’ αυτό και η εμμονή μας στην παράδοση αποτελεί ζωτικό όρο επιβίωσης, αλλά και ουσιαστική πράξη αντίστασης έναντι όλων όσων μας επιβουλεύονται, μας λοιδορούν, μας υποτιμούν και ενίοτε μας εμπαίζουν. Άλλωστε, την εμμονή αυτή φοβούνται οι κατά καιρούς πολέμιοί μας, γι’ αυτό και προσπάθησαν πολλές φορές, ευτυχώς χωρίς επιτυχία, να ξεριζώσουν από την ψυχή του λαού τα ζώπυρα της ελληνορθόδοξης παράδοσής μας.
