Από την εποχή του Γεράσιμου Αρσένη έως και σήμερα, τα σχέδια νόμου για τις αλλαγές στην εκκλησιαστική εκπαίδευση πάνε κι έρχονται στα συρτάρια των αρμοδίων υπουργών, των γενικών γραμματέων του υπουργείου Παιδείας και των αρχιεπισκόπων. Ενίοτε, όπως πέρυσι το καλοκαίρι, φτάνουν έως και τις αίθουσες συσκέψεων του Μεγάρου Μαξίμου. Πέραν τούτου, ουδέν… Το όραμα της Εκκλησίας να λειτουργήσει δικά της, αναβαθμισμένα σχολεία γενικής Παιδείας δεν φαίνεται ότι μπορεί να υλοποιηθεί άμεσα.
Οι ισχύουσες μέχρι σήμερα αλλαγές του 2006, που εξαγγέλθηκαν μετά βαΐων και κλάδων και αγκαλιάστηκαν από την Εκκλησία, καθότι ανωτατοποιούσαν τις εκκλησιαστικές ακαδημίες, όχι μόνο δεν έφεραν στην Εκκλησία τα αναμενόμενα, αλλά, αντίθετα, της στέρησαν τη δυνατότητα να παράγει θεολογικά επαρκώς καταρτισμένο δυναμικό προς ιεροσύνη. Κομβικό σημείο είναι η Mέση εκπαίδευση, με τα «παρηκμασμένα» κατά… εκκλησιαστική ομολογία εκκλησιαστικά γυμνάσια και λύκεια.
Ο εφημεριακός κλήρος επιθυμεί την επαναφορά στο πρότερο καθεστώς, δηλαδή στη δημιουργία και Δ’ τάξης στα εκκλησιαστικά λύκεια, με έντονη τη διδασκαλία της ποιμαντικής, θεωρώντας ότι έτσι εξασφαλίζεται η παραγωγή επαρκώς καταρτισμένου ιερατικού δυναμικού. «Σήμερα ο απόφοιτος οποιουδήποτε τύπου λυκείου μπορεί να γίνει κληρικός. Η Δ’ τάξη των εκκλησιαστικών λυκείων δεν έπρεπε να καταργηθεί», υποστηρίζεται από την πλευρά των εφημερίων. Από την άλλη, η Μονή Πετράκη και η Αρχιεπισκοπή διαφαίνεται ότι θα επιθυμούσαν περισσότερο ο εφημεριακός της κλήρος να έχει εξασφαλισμένη ανώτατη εκπαίδευση. Γι’ αυτό και είναι «κοντά» στην πρόταση που ανακοινώθηκε το 2013 της επιτροπής για την αναβάθμιση της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης, υπό τον καθηγητή Μάριο Μπέγζο, ουσιώδες σημείο της οποίας ήταν να δοθεί έμφαση στα εκκλησιαστικά λύκεια, με «προνομιακή» εισαγωγή των αποφοίτων τους στις θεολογικές σχολές και στις ανώτατες εκκλησιαστικές ακαδημίες. «Περιττή», για παιδαγωγικούς και θεσμικούς λόγους, είχε κρίνει η επιτροπή τη λειτουργία των εκκλησιαστικών γυμνασίων.
«Για την ενίσχυση του Εκκλησιαστικού Γενικού Λυκείου θεωρείται σκόπιμη η προνομιακή εισαγωγή των αποφοίτων του στα τμήματα των Θεολογικών Σχολών και στις Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες, βάσει ποσόστωσης επί των εισακτέων ή ποσοστιαίας προσαύξησης του βαθμού πρόσβασης, με βάση τις Πανελλαδικές Εξετάσεις και το σύστημα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην πρόταση η οποία παρουσιάστηκε. Τονίζεται, εξάλλου, πως «η διαφοροποίηση της φοίτησης στη βαθμίδα του Γυμνασίου σε σχέση με τα λοιπά δημόσια σχολεία θεωρείται ότι δεν ανταποκρίνεται στα παιδαγωγικά χαρακτηριστικά και τις ουσιαστικές μαθησιακές ανάγκες και προσδοκίες αυτής της ηλικίας».
Για την ενίσχυση του Εκκλησιαστικού Γενικού Λυκείου θεωρείται σκόπιμη η προνομιακή εισαγωγή των αποφοίτων του στα τμήματα των Θεολογικών Σχολών και στις Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες
Στην πρόταση της επιτροπής, η οποία είχε υπογραφεί κατά πλειοψηφία, «περιττή και αναποτελεσματική» είχε κριθεί και η επαναλειτουργία της Δ’ τάξης: «Υφίστανται άλλες πιστοποιημένες δομές (π.χ., Ίδρυμα Ποιμαντικής Επιμορφώσεως Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος) για την παροχή επιμόρφωσης και κατάρτισης στελεχών της Εκκλησίας τόσο στο ιερατικό και ποιμαντικό έργο τους όσο και στην εκπαιδευτική αποστολή τους», αναφέρεται σχετικά. Παρά ταύτα, πέρυσι το καλοκαίρι ο αρμόδιος τότε υπουργός Παιδείας, Ανδρέας Λοβέρδος, είχε δηλώσει πως μελετά τη δημιουργία ενός μονοετούς ή διετούς ιερατικού κύκλου σπουδών στη θέση της παλαιάς Δ’ τάξης των εκκλησιαστικών λυκείων. Και είχε αναφερθεί αόριστα στη σύνδεσή του με τα θεολογικά τμήματα της τριτοβάμιας εκπαίδευσης.
Τα δίδακτρα
Η ηγεσία της Εκκλησίας φαίνεται πως είναι σύμφωνη και στην πρόταση για κατάργηση των εκκλησιαστικών ΙΕΚ (ΕΙΕΚ), η λειτουργία των οποίων όχι μόνο δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, αλλά συνιστά και ένα από τα «αγκάθια» του υφιστάμενου νομικού πλαισίου. Θεσμικά, τα εκκλησιαστικά ΙΕΚ ήρθαν για να καλύψουν τα κενά της κατηργημένης Δ’ τάξης των εκκλησιαστικών λυκείων. Με τη διαφορά, όμως, ότι σε αυτά οι σπουδαστές καταβάλλουν δίδακτρα… Αν και εκκλησιαστικά, τα ΙΕΚ αυτά λειτουργούν σχεδόν με τους ίδιους όρους των υπόλοιπων ΙΕΚ. Για παράδειγμα, η επιλογή των διδασκόντων γίνεται με βάση τα κριτήρια που προβλέπονται από τον νόμο για τα ΙΕΚ, ενώ το πρόγραμμα σπουδών κρίνεται ανεπαρκές για την εκκλησιαστική κατάρτιση των εκπαιδευομένων…
Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται πως η εκκλησιαστική εκπαίδευση θα πορευτεί στη βάση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου τουλάχιστον για την επόμενη διετία. Στις αρχές Αυγούστου έγιναν οι τοποθετήσεις των νέων διευθυντών των σχολείων της δευτεροβάθμιας εκκλησιαστικής εκπαίδευσης, η οποία, βάσει του νόμου, είναι διετής. Νωρίτερα είχαν επιλεγεί και οι υποδιευθυντές, ενώ, ως είθισται την περίοδο αυτή «τρέχει» και η διαδικασία για την τοποθέτηση έως και των αναπληρωτών εκπαιδευτικών στα γυμνάσια και τα λύκεια. Η σχετική πρόσκληση ενδιαφέροντος έχει ήδη ανακοινωθεί.
Eκκλησιαστικοί κύκλοι λένε πως στην εκκλησιαστική μέση εκπαίδευση σήμερα έχουν αρχίσει να φοιτούν μαθητές που «συνήθως έχουν χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο» από τους μαθητές των άλλων τύπων σχολείων
Σήμερα λειτουργούν δέκα εκκλησιαστικά γυμνάσια και λύκεια, καθώς στην πορεία προς το 2015 έγιναν πολλές συγχωνεύσεις (π.χ., της Τήνου συγχωνεύτηκε με της Πάτμου, της Καβάλας με της Ξάνθης κ.λπ.). Στα γυμνάσια η πορεία εγγραφών των μαθητών είναι φθίνουσα με την πάροδο των χρόνων, ενώ εκκλησιαστικοί κύκλοι λένε πως στην εκκλησιαστική μέση εκπαίδευση σήμερα έχουν αρχίσει να φοιτούν μαθητές που «συνήθως έχουν χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο» από τους μαθητές των άλλων τύπων σχολείων (…). Τα βιβλία είναι απαρχαιωμένα και η συγγραφή νέων κρίνεται «περισσότερο από αναγκαία», ενώ τα προγράμματα σπουδών απαιτούν «ριζική αναμόρφωση». Σε κάθε περίπτωση, για την εγγραφή μαθητών στα εκκλησιαστικά γυμνάσια και λύκεια απαραίτητη, σύμφωνα με τον νόμο, είναι η συστατική επιστολή του επιχώριου μητροπολίτη.
Έργο ζωής για τον Ιερώνυμο
Άνθρωπος με πίστη στην Παιδεία και με άποψη στα θέματα της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης (από το 1981 έως και την εκλογή στον αρχιεπισκοπικό θρόνο συμμετείχε στις σχετικές επιτροπές της Εκκλησίας), ο κ. Ιερώνυμος είχε ευθύς εξαρχής οραματιστεί την ανασύσταση και αναδιαμόρφωση εκ βάθρων της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης. Στον ενθρονιστήριο λόγο του, μάλιστα, είχε επισημάνει πως πρέπει να απασχολήσει «άμεσα και επιτακτικά» την Εκκλησία η εκκλησιαστική Παιδεία, η επιμόρφωση του ιερού κλήρου και ο καταρτισμός των εκκλησιαστικών στελεχών, χαρακτηρίζοντας «νευραλγικής σημασίας» τα θέματα της εκκλησιαστικής Παιδείας. Όραμα της Εκκλησίας είναι να ανοίξει τις πόρτες της στο σύνολο της μαθητιώσας νεολαίας και όχι μόνο σε όσους επιθυμούν να ακολουθήσουν ιερατική σταδιοδρομία. Εν ολίγοις, απώτερος στόχος είναι να λειτουργήσει στο σύνολο των μητροπόλεων δικά της σχολεία που θα παρέχουν αναβαθμισμένη γενική παιδεία, στα πρότυπα των ιδιωτικών, χωρίς, ωστόσο, να καταβάλλονται δίδακτρα. Η εκκλησιαστική κατάρτιση θα παρέχεται στις τελευταίες τάξεις του λυκείου, μέσα από ειδικούς κύκλους σπουδών.
