Η ειδική υπηρεσία του State Department, του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, δημοσιοποίησε την ετήσια έκθεσή της για το 2014 που αφορά τις θρησκευτικές ελευθερίες. Σε ότι αφορά την Αλβανία, γίνεται ειδική αναφορά στην επίθεση που δέχτηκε ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος από ανώτατο αξιωματούχο της αλβανικής κυβέρνησης. «Ο επικεφαλής της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας έγινε στόχος επιθέσεων εξαιτίας της ελληνικής του καταγωγής», τονίζει η έκθεση, που αναφέρεται σε συγκεκριμένο παράδειγμα, το μοναδικό που διαβάζουμε για θρησκευτικό ηγέτη στη χώρα. Συγκεκριμένα, ο Φατός Κλόσι, πρώην διευθυντής της Κρατικής Μυστικής Υπηρεσίας της Αλβανίας, θεωρεί τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο μεγαλύτερη απειλή για τη χώρα και από τους ακραίους ισλαμιστές! «Η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι πιο προσεκτική με την Ελληνική Εκκλησία παρά με τους ισλαμιστές», είχε αναφέρει σε συνέντευξή του ο ανώτατος αξιωματούχος στην εφημερίδα «Illyria» των ΗΠΑ.
Το σχετικό κείμενο αναδημοσιεύθηκε στον αλβανικό Τύπο και σε ηλεκτρονικά μέσα, και αφορούσε ερώτηση σχετικά με τις ισλαμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις και τον ρόλο του Αλβανίας Αναστάσιου και της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας. Η έκθεση αναφέρεται ειδικά στο δυσμενές κλίμα που επιδιώκουν να δημιουργήσουν ορισμένα κέντρα μέσω των ΜΜΕ στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης.
Βεβαίως, δεν είναι η πρώτη φορά που οι Αμερικανοί επισημαίνουν στην έκθεσή τους τις επιθέσεις που υφίσταται ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος. Αντίστοιχα, στην έκθεση του 2013 διαβάζουμε: «Τον Φεβρουάριο ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος απάντησε στις δηλώσεις που διατυπώθηκαν εναντίον του από τον ηγέτη του εθνικιστικού κόμματος Κρέσνικ Σπαχίου και από τον π. Νικόλαο Μάρκου, ιερέα της πΓΔΜ στην Αλβανία, ο οποίος ζήτησε την απομάκρυνση του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου από την κεφαλή της Ορθοδόξου Εκκλησίας εξαιτίας της ελληνικής εθνικότητάς του. Αυτές οι κατηγορίες εναντίον του και κατά της Εκκλησίας απειλούν να υπονομεύσουν το κεκτημένο της θρησκευτικής ελευθερίας στη χώρα».
Το θέμα της περιουσίας
Παράλληλα, την ανάγκη να επιστρέψει το αλβανικό κράτος τη δημευθείσα από το κομμουνιστικό καθεστώς περιουσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας διαπιστώνει για άλλη μία φορά στην έκθεσή του το State Department. Όπως και στα προηγούμενα χρόνια, οι Αμερικανοί διπλωμάτες επισημαίνουν καθυστερήσεις και αθέτηση από πλευράς του κράτους δεσμεύσεων που απορρέουν και από τις συμφωνίες που έχουν συνάψει με τις θρησκευτικές κοινότητες στη χώρα και με την Ορθόδοξη Εκκλησία ειδικά. Συγκεκριμένα, η έκθεση αναφέρει ότι περισσότερα από 890 κτίσματα λατρείας δεν έχουν αποδοθεί ακόμη στη δικαιούχο Ορθόδοξη Εκκλησία, και συμπεριλαμβάνει 50 εκκλησιαστικές ή μοναστηριακές ιδιοκτησίες που παρακρατούνται ακόμη ως στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Παρόλο που το αλβανικό κράτος επέστρεψε 4 εκκλησιαστικές ιδιοκτησίες, γίνεται φανερό ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία, που διέθετε πολλά μοναστήρια, ειδικά στην παράκτια περιοχή της Αλβανίας, υπήρξε η πλέον ζημιωμένη και αδικημένη από όλες τις θρησκευτικές κοινότητες στη γειτονική χώρα. Αντίστοιχα, για την Ισλαμική Κοινότητα της Αλβανίας (Albanian Islamic Community), η κυβέρνηση χορήγησε τον Νοέμβριο άδεια για την κατασκευή ενός νέου κεντρικού τζαμιού στα Τίρανα, ενώ ξεκίνησε τον Οκτώβριο την εκταμίευση κρατικού κονδυλίου για την ολοκλήρωση ενός κεντρικού τόπου λατρείας προς την κοινότητα των Μπεκτασί.
Η έκθεση αναφέρει ότι περισσότερα από 890 κτίσματα λατρείας δεν έχουν αποδοθεί ακόμη στη δικαιούχο Ορθόδοξη Εκκλησία, και συμπεριλαμβάνει 50 εκκλησιαστικές ή μοναστηριακές ιδιοκτησίες που παρακρατούνται ακόμη ως στρατιωτικές εγκαταστάσεις
Η συστηματική αδιαφορία των κυβερνήσεων στην Αλβανία για την επιστροφή της εκκλησιαστικής περιουσίας, που δημεύθηκε από το κομμουνιστικό καθεστώς, αναδεικνύεται στην έκθεση του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών ως το σημαντικότερο ζήτημα: «Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι της πρεσβείας συνεχίζουν με την ίδια ένταση να προτρέπουν την κυβέρνηση να αντιμετωπίσει τις αξιώσεις των θρησκευτικών κοινοτήτων και να επιστρέψει τα ακίνητα, τη γη και άλλα περιουσιακά στοιχεία που κατασχέθηκαν κατά την κομμουνιστική εποχή».
Τα έκτροπα
Οι Αμερικανοί, για δεύτερη χρονιά και με προσεκτική γλώσσα, αναφέρουν την περίπτωση της Πρεμετής και του Ιερού Ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου, επισημαίνοντας ότι έγινε βίαιη έξωση κληρικών, ενώ πετάχθηκαν ιερά σκεύη και εικόνες. Αντίστοιχα, στην περυσινή έκθεσή τους οι Αμερικανοί έγραφαν με περισσότερες λεπτομέρειες: «Η Ορθόδοξη Εκκλησία κατείχε ως τόπο λατρείας μια εκκλησία από τον 17ο αιώνα μέχρι το 1962, όταν το κομμουνιστικό καθεστώς τη μετέτρεψε σε πολιτιστικό κέντρο. Το 1998 η Εκκλησία διεκδίκησε την επιστροφή του ιερού χώρου, σύμφωνα με το νέο νομικό καθεστώς που αποκαθιστούσε τις Εκκλησίες στη χώρα. Το δικαστήριο αρχικά αποφάνθηκε υπέρ της Ορθοδόξου Εκκλησίας, αλλά αργότερα ανέτρεψε την απόφαση και χορήγησε το ακίνητο στον δήμο το 2002. Ηγέτες κι από τις τρεις χριστιανικές κοινότητες της χώρας, με τις οποίες η αλβανική κυβέρνηση έχει συνάψει διμερείς συμφωνίες (με την Ορθόδοξη Εκκλησία, τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και την Προτεσταντική Ευαγγελική Συμμαχία), εξέδωσαν κοινή δήλωση, καταδικάζοντας τη χρήση βίας για την εκτέλεση της δικαστικής απόφασης και ζήτησαν την επιστροφή της περιουσίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Τα μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας αντιμετώπισαν ιδιωτικούς φρουρούς για να ξαναπάρουν το ακίνητο, το οποίο στη συνέχεια δεσμεύτηκε από τον δήμο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία συνέχισε να λειτουργεί θρησκευτικές υπηρεσίες έξω από την πύλη του ακινήτου σε ένδειξη διαμαρτυρίας».
Για τα γεγονότα στην Πρεμετή ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος είχε πει: «Ξαναζούμε τον εφιάλτη του 1967, όταν το κομμουνιστικό κόμμα νόμιζε ότι θα ξερίζωνε για πάντα τη θρησκευτική πίστη από τον αλβανικό λαό. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να βεβηλώνουν τους ναούς μας τον 21ο αιώνα στην Ευρώπη της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αν κάποιοι από εμάς τους ορθοδόξους (κάτι το οποίο δεν μπορούσε να περάσει καν από το μυαλό μας) έπαιρνε το Κοράνι ενός τζαμιού και το πετούσε στο φορτηγό δεν θα γινόταν επανάσταση; Δικαίως! Κι εμάς μας λένε γιατί διαμαρτυρόμαστε; Βεβαίως διαμαρτυρόμαστε».
Αξίζει να σημειώσουμε ότι η έκθεση του State Department αναφέρεται στο 2014 και δεν συμπεριλαμβάνει τα επεισόδια στους Δρυμμάδες Χειμάρρας κατά τον Αύγουστο του τρέχοντος έτους. Τότε, με το επιχείρημα ότι το κτίσμα είναι αυθαίρετο, υπάλληλοι του Δήμου Χειμάρρας επιχείρησαν να κατεδαφίσουν τον ναό. Οι κάτοικοι αντέδρασαν και ζήτησαν να σταματήσει η κατεδάφιση, ενώ υπήρχαν και καταγγελίες για κλοπές εικόνων. Ο ναός αυτός είχε κατεδαφιστεί από το κομμουνιστικό καθεστώς και ανακατασκευάστηκε το 1992 από τους πιστούς του χωριού, οι οποίοι θεωρούσαν αδιανόητο πως θα βίωναν ξανά το ίδιο μαρτύριο σε χρόνους «δημοκρατίας».
Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος, παρά τις συνεχείς προσκλήσεις, πάντοτε κάνει έκκληση για αυτοσυγκράτηση και νηφαλιότητα στους πιστούς της Αλβανίας, καλώντας ταυτόχρονα την κυβέρνηση να τηρήσει τη συμφωνία μεταξύ Ορθόδοξης Εκκλησίας και Πολιτείας για επιστροφή όλων των περιουσιακών στοιχείων της, κάτι το οποίο από τον Ιανουάριο του 2009 αποτελεί νόμο του αλβανικού κράτους.
Η απογραφή του 2011 και η αμφισβήτησή της
Σχετικά με τη θρησκευτική διαστρωμάτωση της κοινωνίας στην Αλβανία, η έκθεση του αμερικανικού ΥΠ.ΕΞ. υιοθετεί τα αποτελέσματα της αλβανικής απογραφής του 2011, καταγράφοντας το 57% του πληθυσμού ως Μουσουλμάνους, το 10% ως Καθολικούς και μόνον 7% ως Ορθοδόξους Χριστιανούς (από 28% που εκτιμά η Εκκλησία). Ωστόσο, σε άλλο σημείο η έκθεση έχει ειδική αναφορά στην αμφισβήτηση των αποτελεσμάτων της απογραφής και στην αποχή που είχε ακολουθήσει η εθνική ελληνική μειονότητα, καθώς έβλεπε ότι δεν γινόταν σεβαστή η αρχή του εθνικού και θρησκευτικού αυτοπροσδιορισμού. «Επειδή η θρησκεία και η εθνικότητα συνδέονται στενά σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι δύσκολο να κατηγοριοποιηθούν κάποια περιστατικά αποκλειστικά και μόνο ως θρησκευτικά… Σχεδόν το 20% των ερωτηθέντων αρνήθηκε να απαντήσει στην προαιρετική ερώτηση σχετικά με το θρήσκευμα στην πιο πρόσφατη απογραφή του 2011… Αρκετοί θρησκευτικοί ηγέτες συνέχισαν να αμφισβητούν τα αποτελέσματα της απογραφής του 2011, δηλώνοντας ότι πολλοί από τους ερωτηθέντες δεν προσδιόρισαν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, γι’ αυτό και τα θρησκευτικά δημογραφικά στοιχεία της χώρας απηχούν μιαν εντελώς ανακριβή εικόνα».
Αρκετοί θρησκευτικοί ηγέτες συνέχισαν να αμφισβητούν τα αποτελέσματα της απογραφής του 2011, δηλώνοντας ότι πολλοί από τους ερωτηθέντες δεν προσδιόρισαν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις
Το Σύνταγμα εγγυάται….
Στην έκθεση διαβάζουμε ακόμη ότι τον Ιούλιο η κυβέρνηση ενέκρινε νόμο που επιτρέπει στις θρησκευτικές κοινότητες να κατασκευάσουν και να διαχειρίζονται νεκροταφεία στη γη που κατέχουν. Αντίστοιχα, γίνεται ειδική αναφορά στα θρησκευτικά σχολεία, που όλες οι κοινότητες λειτουργούν κατόπιν σχετικής άδειας. Η αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας, εκτός από σχολειά, λειτουργεί και ένα πανεπιστήμιο. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει νόμος που να απαγορεύει τη μαντίλα στο αλβανικό σχολείο, οι διευθυντές διατηρούν το δικαίωμα να ακολουθούν πρότυπα για «κατάλληλα ρούχα». Χαρακτηριστικά, αναφέρεται η έκθεση στην καταγγελία που έκανε 16χρονο κορίτσι προς τον επίτροπο κατά των διακρίσεων, δηλώνοντας ότι στερήθηκε του δικαιώματος να φοιτά σε δημόσιο σχολείο και να φοράει μαντίλα. Ο αρμόδιος επίτροπος εξετάζει την υπόθεση και αναμένεται στο τέλος του έτους απάντηση από το υπουργείο Παιδείας.
Τέλος, στην έκθεσή του το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ αναφέρει ότι το Σύνταγμα της Αλβανίας δεν ορίζει επίσημη θρησκεία, αλλά ότι όλες οι θρησκείες είναι ίσες. Το αλβανικό Σύνταγμα εγγυάται την ελευθερία της συνείδησης και της θρησκείας και σύμφωνα με αυτό καθένας είναι ελεύθερος να επιλέξει ή να αλλάξει θρησκεία ή πεποιθήσεις και να τις εκφράσει ατομικά ή συλλογικά, στη δημόσια ή ιδιωτική ζωή.
