Η συμβολή της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος στην στοχαστική μνήμη της Μικρασιατικής Καταστροφής – Γ΄

Συνεχίζοντας τα σχετικά με τον τόμο των πρακτικών του Β΄ Επιστημονικού Συνεδρίου Μνήμης του Μικρασιατικού Ελληνισμού, της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, να σημειώσουμε ότι η προτελευταία πέμπτη συνεδρία τιτλοφορήθηκε «Ἡ συνθήκη τῆς Λωζάννης, ἡ ἀνταλλαγή τῶν πληθυσμῶν  καί τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο», στη διάρκειά της δε έγιναν τέσσερεις ανακοινώσεις, με τις ακόλουθες θεματικές: Πα­ρα­τη­ρή­σεις στή Συν­θή­κη τῆς Λω­ζάν­νης, τό ζή­τη­μα τοῦ Οἰ­κου­με­νι­κοῦ Πα­τρι­αρ­χεί­ου στίς δι­α­πραγ­μα­τεύ­σεις τῆς Δι­ά­σκε­ψης τῆς Λω­ζάν­νης, μέ­σα ἀπό τά πρα­κτι­κά πού πα­ρου­σι­ά­στη­καν στό Κοι­νο­βού­λιο τῆς Με­γά­λης Βρε­τα­νί­ας τό 1923, ἡ προ­σφυ­γο­ποί­η­ση τῆς ρω­μέ­ϊ­κης κοι­νό­τη­τας τοῦ Κά­ρα­γατς / Ὀ­ρε­στιά­δος και τό κρυ­πτο­χρι­στι­α­νι­κό ζή­τη­μα τοῦ Πόν­του σή­με­ρα.

Τέλος η έκτη και τελευταία συνεδρία ήταν αφιερωμένη στη «Χριστιανική Τέχνη καί τα Μνημεῖα στόν Μικρασιατικό χῶρο», και περιλάμβανε πέντε ανακοινώσεις, στις οποίες εξετάστηκαν τα παρακάτω θέματα: Οἱ βυ­ζαν­τι­νοί να­οί τοῦ αγί­ου Ἀμ­φι­λο­χί­ου στό Ἰ­κό­νιο καί τοῦ α­γί­ου Γε­ωρ­γί­ου στό κά­στρο τῆς A­l­a­n­ya (Μ. Ἀσί­α), σε μια προσπάθεια προ­σέγ­γι­σης τῆς ἀρ­χι­κῆς τυ­πο­λο­γί­ας καί τῶν με­τα­σκευ­ῶν τους. Οἱ με­σο­βυ­ζαν­τι­νοί να­οί τοῦ αγί­ου Γρη­γο­ρί­ου Να­ζι­αν­ζη­νοῦ στήν Καρ­βά­λη (G­ü­z­ely­u­rt) καί τοῦ α­γί­ου Γε­ωρ­γί­ου (K­a­r­a­g­e­d­ik K­i­l­i­se) στήν κοι­λά­δα τοῦ Πε­ρι­στρέμ­μα­τος τῆς Καπ­πα­δο­κί­ας. Ἡ ἀρ­χι­τε­κτο­νι­κή τῶν προ­σκυ­νη­μα­τι­κῶν κέν­τρων τῆς Μι­κρᾶς Ἀ­σί­ας (5ος – 6ος αἰ.). Τά ἴ­χνη τοῦ Τηνιακού γλύπτη Γιαννούλη Χα­λε­πά στήν μικρασιατική Ἐ­ρυ­θραί­α και, εν τέλει, η Ἐ­θνο­κτο­νί­α / Πο­λι­τι­σμι­κή Γε­νο­κτο­νί­α, δηλαδή η κα­τα­στρο­φή μνη­μεί­ων, τῶν Ἑλ­λή­νων τῆς Ὀ­θω­μα­νι­κῆς Αὐ­το­κρα­το­ρί­ας, μέσα από ι­στο­ρι­κές καί σύγ­χρο­νες ό­ψεις. Στο τέλος του τόμου παρέχονται σύντομα συμπεράσματα του συνεδρίου.

Αποτελεί γενική ομολογία ότι και αυτό το συνέδριο, που διοργανώθηκε από την Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητας της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησία της Ελλάδος, υπήρξε εξαιρετικά επιτυχημένο, τόσο όσον αφορά το εύρος της θεματικής που κάλυψε, όσο και ως προς την πρωτοτυπία των ανακοινώσεων που περιλάμβανε. Αυτό άλλωστε φάνηκε και από τις γόνιμες συζητήσεις τις οποίες προκάλεσαν οι ανακοινώσεις αυτές, και τεκμηριώθηκε με την έγκαιρη δημοσίευση των πρακτικών του συνεδρίου, με την ευγενική όπως πάντα φροντίδα των εκδόσεων «Αρχονταρίκι» και του κ. Νίκου Σαμπαζιώτη.

Κυρίως όμως, οι ανακοινώσεις του συνεδρίου ενίσχυσαν αποτελεσματικά και εξειδίκευσαν καίρια τα ήδη γνωστά για την ελληνορθόδοξη ταυτότητα και πίστη του Μικρασιατικού Ελληνισμού, ο οποίος ήδη από το 1914 και το 1918 βρισκόταν υπό την απειλή μιας διαρκούς δίωξης, η οποία κατέληξε βέβαια στο αιματοβαμμένο 1922. Ας μην ξεχνούμε ότι κατά την Μικρασιατική Καταστροφή και την ακόλουθη ιστορική συγκυρία κάηκαν χωριά, σφαγιάστηκαν αθώοι και άμαχοι, βιάστηκαν κοπέλες, ακρωτηριάστηκαν παιδιά, καταστράφηκαν ναοί, σχολεία, μονές και έργα πολιτισμού, εκδιώχθηκε ο χριστιανικός πληθυσμός της Μικράς Ασίας, διαδικασία που ολοκληρώθηκε το 1923-1924, με την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, σύμφωνα με τη συνθήκη της Λωζάννης.

Κι όμως το μικρασιατικό πνεύμα δεν έσβησε. Οι πρόσφυγες και οι απόγονοί τους, μέχρι σήμερα, ρίζωσαν στην Ελλάδα, θεράπευσαν τις σωματικές και ψυχικές πληγές τους και μεγαλούργησαν ξανά. Μεγάλο μέρος της μεταπολεμικής προόδου της χώρας μας τόσο στον οικονομικό, όσο και στον πνευματικό τομέα οφείλεται στους Μικρασιάτες και τη δράση τους. Αναδημιούργησαν ακόμη και τα βασικά θρησκευτικά τους σεβάσματα, έχτισαν ναούς και μονές, έφεραν στην Ελλάδα τα βασικά θρησκευτικά τους παλλάδια, όπως η σεβάσμια και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σουμελά, και δεν ξέχασαν ποτέ τη γη των προγόνων τους, την οποία συχνά πλέον προσκυνηματικά επισκέπτονται.

Η πίστη που στήριξε τους Μικρασιάτες τις ώρες του διωγμού, που υπήρξε απαντοχή τους στον δύσκολο εγκλιματισμό τους στις νέες εγκαταστάσεις τους, αυτή μέχρι και σήμερα αποτελεί τον χρυσό και ακατάλυτο σύνδεσμό τους με τη γη και την παράδοση των προγόνων τους. Όλα αυτά νομίζω ότι επαρκώς μελετήθηκαν στο συνέδριό μας, ώστε ο παρών τόμος να πλουτίζει τη σχετική, ογκώδη ήδη, βιβλιογραφία, και να αποτελεί σημαντική συνέχεια της πλούσιας ελληνικής μικρασιατικής βιβλιογραφίας.